Gốm Hương Canh: Từ nghề truyền thống đến sân chơi nghệ thuật

Nguyễn Hồng Quang vẫn "chân lấm, tay bùn" gửi tình vào từng tác phẩm gốm.

Các tác phẩm gốm tham dự triển lãm nghệ thuật của Nguyễn Hồng Quang.
 

Một thời nhộn nhịp, sôi nổi, kiêu hãnh và tự hào là vậy, nhưng khi tìm đến với làng gốm Hương Canh ngày nay… khác với hình dung, chúng tôi hỏi thăm mãi mới đến được ngôi nhà trước cổng có treo tấm biển đã cũ màu mang tên: Cơ sở sản xuất gốm nghệ thuật Quang Đức. Vài ba gia đình còn lại ở làng vẫn lặng lẽ nổi lửa lò nung chum nung vại. Rất khó để tin, nơi đây từng là địa danh nổi tiếng trong câu ca: “Sứ Móng Cái, vại Hương Canh”…

Khó để tin nhưng qua câu chuyện anh Nguyễn Hồng Quang - chủ cơ sở sản xuất gốm nghệ thuật Quang Đức chia sẻ, những người yêu gốm Hương Canh lặn lội đường xa đến đây chiêm ngưỡng, trải nghiệm đã không giấu được cảm xúc nuối tiếc, ngậm ngùi.

Nhu cầu thị trường thay đổi, trước nhiều sự lựa chọn khác, gốm gia dụng Hương Canh không còn được ưa chuộng, sức tiêu thụ kém dần và nghề gốm ở làng cũng dần mai một. Vài nhà bỏ nghề rồi nhiều nhà bỏ nghề. Cả làng giờ chỉ còn 5 – 7 gia đình vẫn sản xuất nhưng theo kiểu cầm chừng, lưu giữ nghề là chính.

Là con trai thứ ba của nghệ nhân Giang Thị Nhạn - một gia đình nhiều đời theo nghề làm gốm ở Hương Canh, chất đất, chất nước, sức nóng của lửa lò, giọt mồ hôi mặn chát trên áo mẹ cha… đã dần ngấm vào cậu bé Nguyễn Hồng Quang ngày nào tình yêu với nghề gốm.

Cũng chính bởi cái niềm yêu tha thiết đó nên khi nhận ra giá trị của những chiếc chum, vại mà chính tay anh, mẹ anh, người dân làng anh còng lưng vuốt vuốt, nặn nặn, lã chã mồ hôi đứng canh lửa lò… đến khi bán ra thị trường chỉ thu về tiền chục đến vài trăm nghìn đồng, anh Quang không khỏi trăn trở, băn khoăn.

Và rồi, ý tưởng “nâng tầm giá trị gốm Hương Canh” được anh ấp ủ và lên kế hoạch thực hiện. Ý tưởng đó là gì? Là sáng tạo trên nền cái gốc truyền thống, để mỗi sản phẩm gốm Hương Canh dù là cái chum, cái vại cũng phải xứng tầm là một tác phẩm nghệ thuật.

Quãng thời gian 5 năm học tập ở trường Đại học Mỹ thuật công nghiệp (chuyên ngành điêu khắc) đã trang bị cho Nguyễn Hồng Quang thêm nhiều kiến thức về gốm nghệ thuật. Trở về quê nhà, anh bắt tay ngay vào việc nổi lửa lại lò gốm của gia đình để cho ra đời những sản phẩm mà người làng hồi đó chê là… chẳng giống ai! Vì không đựng được tương, muối được cà, ngâm được rượu… lại bán với cái giá trên trời – anh Quang vừa luôn tay trên bàn chuốt, vừa cười giòn kể chuyện cách đây gần chục năm.

Khó khăn, thất bại trong thời gian đầu là không tránh khỏi nhưng anh vẫn quyết theo đuổi đến cùng con đường mình đã định. Và thực tiễn đã chứng minh, nhiều năm qua, nhờ đôi bàn tay và khối óc sáng tạo của họa sĩ Nguyễn Hồng Quang, sản phẩm gốm nghệ thuật Hương Canh đã có mặt trên khắp thị trường tỉnh bạn: Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Quảng Nam, Khánh Hòa…

Nhiều thị trường xuất khẩu cũng đã có đơn đặt hàng nhưng anh từ chối vì số lượng lớn, một mình anh không đủ sức kham, nhưng nếu giao cho thợ khác để có đủ đơn hàng thì anh không yên tâm về chất lượng sản phẩm.

Xưởng gốm của gia đình anh Quang đang ứng dụng một số công nghệ hiện đại trong quy trình sản xuất như làm đất bằng máy, bàn vuốt chạy điện..., nhưng có một số khâu anh nhất định duy trì theo truyền thống là chuốt, vuốt gốm bằng tay và nung gốm bằng lò thủ công để giữ được sắc màu đặc trưng của gốm Hương Canh truyền thống. Nhờ làm chủ được quy trình làm gốm, hiểu rõ về các chất liệu đất, nước và lửa nên mỗi mẻ gốm ra lò, sản phẩm loại I đạt tỷ lệ lên đến 98%.

Cùng với nhiều danh hiệu như Người thợ trẻ giỏi toàn quốc, khen tặng của tỉnh, của Trung ương và Hội đồng nghệ thuật, với anh Quang, danh hiệu danh giá nhất đó chính là sự ưu ái, mến mộ của nhiều nghệ nhân và người chơi dành cho Gốm nghệ thuật Quang Đức.

Anh cũng đã có trong tay nguồn doanh thu bất ngờ so với việc sản xuất những sản phẩm gốm dân dụng đơn thuần như trước đây. Anh dự định sẽ nhân rộng mô hình sản xuất gốm nghệ thuật ở làng, tạo nên sản phẩm gốm Hương Canh đạt chất lượng đồng bộ, hướng đến thị trường xuất khẩu; để thương hiệu gốm Hương Canh bền chặt với thời gian và vươn đến muôn phương.

“Tất cả mọi con đường đều có sự thăng trầm và đều có cái giá riêng, đều được đo bằng chất xám, mồ hôi, đôi khi có cả nước mắt. Và dòng gốm nghệ thuật là con đường tôi đã chọn cho riêng tôi. Bởi tôi yêu gốm và tôi yêu mảnh đất này” – Những lời tự sự mộc mạc mà chân thành, xúc động của nhà điêu khắc Nguyễn Hồng Quang, người đã và đang nỗ lực thắp lại lửa lò, hồi sinh làng gốm Hương Canh.