Hỗ trợ chuyển đổi sang phương tiện giao thông sạch

Hiện nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng dự thảo quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải đối với xe mô-tô, xe gắn máy tham gia giao thông tại Việt Nam. Đồng thời, Bộ cũng triển khai ban hành các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải đối với xe mô-tô, xe gắn máy đang lưu hành, cũng như quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải đối với xe ô-tô tham gia giao thông đường bộ.

Giao thông được xác định là một nguồn phát thải lớn gây ô nhiễm môi trường không khí.

Các động thái này nhằm từng bước siết chặt kiểm soát phát thải, tạo cơ sở thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang các phương tiện giao thông sạch, thân thiện với môi trường.

Dự thảo mới nhất đề xuất lộ trình đến ngày 1/7/2026 không có xe mô-tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1; từ ngày 1/1/2028 không có xe mô tô, xe gắn máy, hạn chế xe ô-tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong đường Vành đai 1, Vành đai 2; từ năm 2030 tiếp tục mở rộng thực hiện trong đường Vành đai 3 tại thành phố Hà Nội. Dự thảo cũng định hướng xây dựng hệ thống kiểm định khí thải phương tiện giao thông, kết nối dữ liệu phục vụ kiểm kê phát thải và quản lý.

Bên cạnh đó, Quyết định quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe ô tô tham gia giao thông đường bộ cũng vừa được ban hành. Theo đó, xe ô tô sản xuất trước năm 1999 áp dụng Mức 1 từ ngày Quyết định này có hiệu lực thi hành (28/11/2025).

Với xe ô-tô sản xuất từ năm 1999 đến hết năm 2016 áp dụng Mức 2 từ ngày Quyết định này có hiệu lực thi hành. Xe ô-tô sản xuất từ năm 2017 đến hết năm 2021 áp dụng Mức 3 từ ngày Quyết định này có hiệu lực thi hành.

Đối với xe ô-tô sản xuất từ năm 2017 đến hết năm 2021 tham gia giao thông trên địa bàn thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh áp dụng Mức 4 từ ngày 1/1/2027.

Xe ô-tô sản xuất từ năm 2022 áp dụng Mức 4 từ ngày Quyết định này có hiệu lực thi hành, áp dụng Mức 5 từ ngày 1/1/2032. Đối với xe ô-tô sản xuất từ năm 2022 tham gia giao thông trên địa bàn thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh áp dụng Mức 5 từ ngày 1/1/2028.

Ngoài ra, từ ngày 1/1/2029, xe ô-tô tham gia giao thông trên địa bàn thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh phải đáp ứng quy định về khí thải từ Mức 2 trở lên.

Bên cạnh việc kiểm soát khí thải xe máy, xe mô-tô, xe ô-tô đang lưu hành, các chuyên gia của dự án “Lồng ghép chống chịu biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường để phát triển các đô thị xanh” do Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp Môi trường chủ trì, đề xuất nghiên cứu giới hạn số lượng xe máy đăng ký mới và tiến tới ngừng cấp đăng ký xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh theo lộ trình phù hợp. Đây được xem là biện pháp có tác động lớn đến người dân, vì vậy các chính sách hỗ trợ sẽ cần được chuẩn bị song song.

Các chuyên gia cũng đề xuất xây dựng chính sách ưu đãi, xã hội hóa cho người dân và doanh nghiệp trong chuyển đổi xe mô-tô, xe gắn máy cũ sang phương tiện sử dụng năng lượng sạch, năng lượng xanh, thân thiện môi trường; áp dụng chính sách ưu đãi, hỗ trợ miễn giảm phí cho học sinh, sinh viên sử dụng giao thông công cộng; phát triển hệ thống dịch vụ xe đạp công cộng (huy động xã hội hóa thông qua chính sách ưu đãi, hỗ trợ).

Đặc biệt, cần hoàn thiện, nâng cấp, mở rộng hạ tầng giao thông công cộng, xây dựng lộ trình đầu tư, chuyển đổi phương tiện giao thông công cộng sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang xe buýt sử dụng năng lượng sạch, năng lượng xanh, thân thiện môi trường; hoàn thiện các tuyến đường sắt đô thị (metro) và xây dựng hạ tầng trạm sạc điện, tủ đổi pin xe điện phù hợp đa phương tiện.

Xây dựng phương án khuyến khích việc chuyển đổi phương tiện sang sử dụng năng lượng sạch, năng lượng xanh, thân thiện môi trường đối với các tuyến vận tải hành khách bằng xe buýt liên tỉnh và các tuyến vận tải hành khách cố định.

Giao thông - khí thải từ các phương tiện sử dụng xăng dầu

Tại Hà Nội, khí thải từ các phương tiện sử dụng xăng dầu cùng lượng bụi đường bị cuốn lên trong giờ cao điểm đã trở thành hình ảnh quen thuộc. Bên cạnh hoạt động xây dựng, công nghiệp – làng nghề và sinh hoạt dân sinh, giao thông được xác định là một trong bốn nhóm nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng tại đô thị.

Ô nhiễm không khí thường xuyên xảy ra vào mùa đông tại Hà Nội.

Theo Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), khí thải từ phương tiện giao thông đóng góp khoảng 15% lượng bụi mịn PM, trong khi bụi đường chiếm khoảng 23%. Tổng phát thải từ hoạt động giao thông ước chiếm khoảng 38% trong các đợt ô nhiễm không khí nghiêm trọng vào mùa đông tại Hà Nội.

Theo bà Hà Thanh Huyền - Làm việc tại Hà Nội cho biết: “Ngày nào ra đường tôi cũng có cảm giác ngột ngạt, cay mắt, cổ họng khô rát vì mùi khói xe và bụi mịn. Nhất là vào giờ cao điểm, chỉ cần dừng đèn đỏ vài phút là đã thấy khó thở, đầu óc nặng nề. Đi làm về quần áo, tóc tai ám mùi khói bụi, rất khó chịu. Nhiều lúc chỉ mong thành phố bớt xe xăng dầu, không khí trong lành hơn để việc đi lại không còn là nỗi ám ảnh mỗi ngày.”

Lãnh đạo Phòng quản lý môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) cho hay ô nhiễm không khí gia tăng vào dịp cuối năm do tổng hòa nhiều nguyên nhân. Do thường về cuối năm lượng xe tăng đột biến, các hoạt động như xây dựng, sản xuất, làng nghề... cũng hoạt động hết công suất và kết hợp với thời tiết bất lợi không khuếch tán được các chất gây ô nhiễm.

"Sở đã tham mưu TP tăng cường công tác vệ sinh đường phố, thu gom vận chuyển xử lý rác thải sinh hoạt. Trong đó cũng đã đưa ra quy trình rửa xe ra vào công trường, hoạt động xây dựng... để giảm nồng độ bụi PM2.5", lãnh đạo Phòng quản lý môi trường cho hay.

Mức độ ô nhiễm không khí từ giao thông tại các đô thị lớn như Hà Nội đã vượt ngưỡng chấp nhận được về mặt sức khỏe cộng đồng. Việc người dân thường xuyên phải hít thở hỗn hợp khí thải và bụi mịn trong quá trình di chuyển không chỉ gây khó chịu tức thời mà còn làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp, tim mạch về lâu dài. Nếu không sớm kiểm soát nguồn phát thải từ phương tiện giao thông, áp lực lên hệ thống y tế và chất lượng sống đô thị sẽ ngày càng nghiêm trọng.

Từ thực tế đó có thể thấy, dù các giải pháp như tăng cường vệ sinh đường phố, kiểm soát bụi tại công trường đã và đang được triển khai, ô nhiễm không khí do giao thông vẫn là thách thức lớn đối với Hà Nội. Để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao chất lượng sống đô thị, các chuyên gia cho rằng cần đồng bộ nhiều giải pháp, từ siết chặt kiểm soát khí thải, thúc đẩy chuyển đổi sang phương tiện giao thông sạch, đến thay đổi thói quen đi lại của người dân. Chỉ khi nguồn phát thải được kiểm soát hiệu quả, bài toán ô nhiễm không khí mới có thể từng bước được giải quyết một cách bền vững.