Cây mắc ca không chỉ mang lại giá trị dinh dưỡng cao mà còn góp phần chống xói mòn, giảm phát thải, thích ứng với biến đổi khí hậu. Ảnh minh họa.

Hiện cả nước có 29 tỉnh trồng mắc ca, với tổng diện tích khoảng 20.000 ha, tập trung chủ yếu tại Tây Bắc và Tây Nguyên. Trong đó, vùng biên Lâm Đồng nổi lên như một điểm sáng, từng bước khẳng định mắc ca là cây trồng giúp người dân nâng cao thu nhập, hướng đến sinh kế bền vững.

Tuy nhiên, sản xuất mắc ca của tỉnh còn nhiều hạn chế, quy mô liên kết nhỏ lẻ, thiếu tính bền vững. Hầu hết các vùng trồng chưa chú trọng tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm, chưa hình thành vùng nguyên liệu đồng nhất, gây khó khăn trong chế biến và tiêu thụ.

Trước thực tế đó, từ nguồn kinh phí khuyến nông Trung ương, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lâm Đồng chủ trì triển khai thực hiện dự án “Xây dựng mô hình thâm canh mắc ca theo tiêu chuẩn VietGAP, gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm tại một số tỉnh Tây Nguyên”. Trong năm 2025 dự án triển khai tại địa bàn 2 xã Quảng Trực và Tân Hà Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng với với quy mô 25 ha/29 hộ tham gia.

Thông qua dự án người dân trên địa bàn được tiếp cận với tiến bộ kỹ thuật trong công tác chăm sóc, thu hoạch, chế biến, bảo quản mắc ca; tiếp cận các tiến bộ kỹ thuật như sử dụng phân hữu cơ, quản lý dinh dưỡng, quản lý cỏ dại, quản lý dịch hại, thu hoạch đúng độ chín. Từ đó giúp giảm chi phí trong sản xuất; tăng hiệu quả sản xuất trên cùng một diện tích. Thay đổi nhận thức của người dân sang sản xuất hàng hóa với quy mô lớn, đạt chứng nhận VietGAP và mã truy xuất nguồn gốc nội địa, sản phẩm được ký kết hợp đồng với doanh nghiệp, tạo đầu ra ổn định cho người dân.

Một số kết quả đạt được của dự án như sau:

Về năng suất: trung bình đạt 1,7 tấn/ha so với 1,45 tấn/ha của sản xuất đại trà (mô hình tại xã Quảng Trực) và 3 tấn/ha so với 2,7 tấn/ha của sản xuất đại trà (mô hình tại xã Tân Hà Lâm Hà).

Sử dụng hợp lý vật tư phân bón, bón đúng cách, đúng thời điểm, áp dụng đúng kỹ thuật đã được cán bộ hướng dẫn nên tiết kiệm được chi phí đầu tư, tăng hiệu quả kinh tế.

Nông hộ tuân thủ tốt kỹ thuật đã được hướng dẫn như: quản lý cỏ dại, quản lý dinh dưỡng, quản ký dịch hại, thu hoạch đúng độ chín, chất lượng quả mắc ca đạt tiêu chuẩn VietGAP, giá bán cao hơn so với thông thường từ 3.000 – 5.000 đồng/kg hạt.

Kết quả thực hiện liên kết tiêu thụ sản phẩm: Tại mỗi điểm thực hiện mô hình đã thực hiện liên kết với các Hợp tác xã, ký hợp đồng liên kết tiêu thụ sản phẩm. Trong hợp đồng nêu rõ những nguyên tắc quy định, đảm bảo 2 bên cùng có lợi, giúp cho việc tiêu thụ sản phẩm được tốt hơn, tạo đầu ra ổn định. Toàn bộ sản phẩm hạt mắc ca của 25 ha/29 hộ tham gia dự án đều được thu mua thông qua hợp đồng liên kết tiêu thụ sản phẩm với HTX nông nghiệp dịch vụ Long Việt (xã Quảng Trực) và Công ty TNHH nông sản Huy Hiếu (xã Lâm Hà Tân Hà).

Hoạt động thông tin tuyên truyền: đã tổ chức 2 hội thảo tham quan đầu bờ với 100 người tham dự; thiết kế, in ấn và lắp đặt biển báo mô hình tại 02 điểm thực hiện. Thiết kế, in ấn, cấp phát 1000 tờ gấp kỹ thuật, tổ chức 02 Hội nghị sơ kết dự án, giới thiệu kết quả dự án. Các nhiệm vụ thông tin tuyên truyền thực hiện đạt hiệu quả cao; người sản xuất tiếp cận được những tiến bộ kỹ thuật mới trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm; nhận thức, hành vi, tổ chức sản xuất và tiêu thụ sản phẩm theo hướng tích cực và phát triển bền vững.

Hoạt động đào tạo, tập huấn ngoài mô hình: đã tổ chức 5 lớp tập huấn đào tạo ngoài mô hình, tổng số 150 học viên là các hộ sản xuất mắc ca trên địa bàn tỉnh. Kết quả 100% học viên đều nắm được các kiến thức được tập huấn để áp dụng vào sản xuất, Trên 80% học viên đạt loại khá, giỏi.

Hiệu quả kinh tế tăng bình quân từ 16,5% so với ngoài dự án, đạt mục tiêu của dự án (so với yêu cầu của dự án hiệu quả kinh tế tăng 15%).

Dự án thâm canh cây mắc ca theo tiêu chuẩn VietGAP gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm đã chứng minh được tính hiệu quả, bền vững và khả năng nhân rộng tại vùng biên giới tỉnh Lâm Đồng xã Quảng Trực và xã Tân Hà Lâm Hà. Việc áp dụng quy trình VietGAP giúp nông dân canh tác an toàn, giảm chi phí đầu vào, tăng năng suất và chất lượng hạt, đồng thời đảm bảo sản phẩm đáp ứng yêu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu. Liên kết tiêu thụ giữa nông dân và HTX đã góp phần ổn định đầu ra, giảm rủi ro về giá cả, nâng cao thu nhập và tạo động lực mở rộng diện tích mắc ca theo vùng nguyên liệu tập trung.

Dự án còn mang lại hiệu quả xã hội và môi trường rõ rệt, tăng cường hợp tác trong cộng đồng, giảm ô nhiễm và thúc đẩy sản xuất nông nghiệp bền vững. Nhìn chung, mô hình là hướng đi phù hợp trong phát triển cây mắc ca hiện nay, đáp ứng yêu cầu thị trường, phù hợp chủ trương tái cơ cấu ngành nông nghiệp và có giá trị thực tiễn cao để áp dụng tại nhiều địa phương.