Thiếu lao động trẻ – “nút thắt cổ chai” của làng nghề

Lao động trẻ rời bỏ làng nghề, người làm nghề chủ yếu đã lớn tuổi khiến nhiều nghề truyền thống đối mặt nguy cơ mai một. Ảnh: ST

Theo Công ty TNHH Đức Phong – đơn vị bao tiêu sản phẩm mây tre đan trên địa bàn Nghệ An, tháng 10 tới doanh nghiệp cần trên 1.000 lao động để kịp đơn hàng xuất khẩu sang Pháp, nhưng thực tế chỉ có vài trăm người tham gia sản xuất.

“Lao động trẻ rời bỏ làng nghề, người còn lại chủ yếu là trung niên hoặc cao tuổi, tay nghề tốt nhưng không đủ sức đáp ứng tiến độ và yêu cầu chất lượng của đơn hàng quốc tế,” ông Thái Đại Phong - Giám đốc Công ty chia sẻ.

Tình trạng này không chỉ diễn ra ở một vài nơi mà phổ biến tại nhiều làng nghề truyền thống của tỉnh. Xã Nghi Thái (huyện Nghi Lộc), từng có hơn 1.000 hộ làm nghề mây tre đan, nay chỉ còn vài trăm hộ duy trì sản xuất cầm chừng, chủ yếu là phụ nữ và người lớn tuổi. Mức thu nhập 3–5 triệu đồng/tháng không đủ hấp dẫn giới trẻ, trong khi công việc lại nặng nhọc, thiếu ổn định.

Ông Nguyễn Văn Lục – Chủ tịch UBND xã Nghi Thái – thẳng thắn nhìn nhận: “Thanh niên giờ chọn đi xuất khẩu lao động, làm việc trong khu công nghiệp hoặc dịch vụ. Còn làm nghề thủ công thì thu nhập thấp, rủi ro cao, ít ai còn mặn mà.”

Theo thống kê của Sở Công thương Nghệ An, trong tổng số 182 làng nghề của tỉnh, hiện có 37 làng nghề hoạt động cầm chừng và 22 làng nghề ngừng sản xuất, trong đó nhóm nghề mây tre đan chiếm hơn một nửa. Việc thiếu nhân lực kế cận đang khiến nhiều nghề truyền thống có nguy cơ thất truyền.

Nỗ lực “giữ lửa” ở các làng nghề

Trước thực trạng đáng lo này, nhiều địa phương ở Nghệ An đang triển khai các giải pháp để “giữ chân” lao động và hồi sinh làng nghề.

Tại huyện Con Cuông – nơi có đông đồng bào Thái sinh sống, nghề dệt thổ cẩm vẫn được gìn giữ như một phần văn hóa. Bà Ngân Thị Định (bản Khe Rạn, xã Bồng Khê) chia sẻ: “Chúng tôi coi dệt thổ cẩm là niềm tự hào dân tộc. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất là thiếu người trẻ nối nghề. Nhiều đơn hàng từ hợp tác xã bị chậm tiến độ vì thiếu lao động.”

Nhằm khắc phục, huyện Con Cuông giao Hội Liên hiệp Phụ nữ phối hợp với các ngành mở lớp dạy nghề, tập huấn kỹ năng và quảng bá sản phẩm. Đồng thời, địa phương khuyến khích người dân mặc trang phục truyền thống trong các dịp lễ hội để tăng nhu cầu tiêu dùng thổ cẩm. Ông Vi Văn Quý – Phó Chủ tịch UBND huyện – cho biết: “Chúng tôi đang phát triển mô hình làng nghề gắn với du lịch cộng đồng, xây dựng tour trải nghiệm để du khách đến thăm, mua sản phẩm. Đây là hướng đi bền vững, vừa giữ nghề, vừa tạo việc làm.”

Không chỉ Con Cuông, huyện Nghi Lộc cũng đẩy mạnh chính sách hỗ trợ các làng nghề mây tre đan. Chính quyền địa phương đầu tư hạ tầng, quy hoạch vùng nguyên liệu, hỗ trợ nghệ nhân dạy nghề và mở rộng kênh tiêu thụ. Ông Đặng Văn Lương – Trưởng phòng Lao động – Thương binh và Xã hội huyện Nghi Lộc – cho biết: “Chúng tôi đang phối hợp với các trường nghề, trung tâm dạy nghề mở lớp truyền nghề thủ công cho thanh niên. Cùng với đó, nghệ nhân được khuyến khích tham gia giảng dạy để lan tỏa tinh hoa nghề truyền thống.”

Các địa phương đang thúc đẩy đào tạo nghề, gắn sản xuất thủ công với du lịch và chuyển đổi số để khơi dậy sức sống mới cho nghề truyền thống. Ảnh: ST

Theo các chuyên gia, để khôi phục và phát triển bền vững, làng nghề truyền thống không chỉ cần nhân lực mà còn phải đổi mới cách sản xuất. Việc ứng dụng khoa học công nghệ vào chế biến, thiết kế, và tiêu thụ sản phẩm sẽ giúp nâng cao năng suất, giảm sức lao động và mở rộng thị trường.

Ông Lê Văn Lương – Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Nghệ An – cho biết: “Tỉnh đang xây dựng chính sách hỗ trợ các làng nghề có tiềm năng xuất khẩu và gắn kết với du lịch. Trọng tâm là đào tạo nghề, cải tiến máy móc, hỗ trợ vay vốn và đẩy mạnh xúc tiến thương mại.”

Bên cạnh đó, việc tận dụng nền tảng số để quảng bá, bán hàng trực tuyến đang mở ra cơ hội mới cho các sản phẩm thủ công. Nhiều người trẻ ở Nghệ An đã bắt đầu giới thiệu sản phẩm thổ cẩm, mây tre đan trên mạng xã hội, sàn thương mại điện tử và nhận được phản hồi tích cực từ người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Dù còn nhiều khó khăn, nhưng tín hiệu phục hồi đã xuất hiện. Khi lao động trẻ được khuyến khích trở lại, khi sản phẩm truyền thống được nâng tầm giá trị, những làng nghề xứ Nghệ sẽ không chỉ hồi sinh mà còn có thể vươn ra thị trường rộng lớn hơn – vừa gìn giữ bản sắc văn hóa, vừa tạo sinh kế bền vững cho người dân./.