Di tích Quốc gia đặc biệt đền Hai Bà Trưng
![]() |
Ông Lê Văn Khương - HUV, Phó Chủ tịch UBND huyện Mê Linh |
Từ cổng chào bên ngoài, chẳng mấy chốc tôi đã đặt chân đến khu vực đền Hai Bà Trưng. Cổng đền được xây dựng kiên cố, to lớn, uy nghi. Đền Trình nằm ngay cổng ra vào. Đây là công trình được khởi công xây dựng năm 2005 và trùng tu năm 2014 theo kiến trúc chữ Nhất gồm 7 gian với 5 ban thờ. Ban giữa thờ Đức bà Chu tước Đại Tướng Quân; bên tả là ban thờ Lũ Lũy Đại Tướng Quân, ban thờ Chư vị nghĩa binh tham gia khởi nghĩa Hai Bà Trưng; bên hữu là ban thờ Thành hoàng bản thổ và ban thờ Tam tòa Thánh mẫu.
Từ đền Trình, tôi tiếp tục đi thăm quan tổng thể di tích với quy mô kiến trúc bề thế, khang trang gần 13 hec-ta. Bên trong là tam tòa chính điện và nhiều công trình hạng mục phù trợ hai bên. Phía bên trái Tam tòa chính điện có đền thờ thân phụ, thân mẫu ông Thi Sách và ông Thi Sách; Đền thờ các nam tướng tham gia cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng; nhà bia ghi dấu tích hoạt động cách mạng của đồng chí Tổng Bí thư Trường Chinh. Phía bên phải Tam tòa chính điện là đền thờ thân phụ, thân mẫu, sư phụ, sư mẫu của Hai Bà Trưng; Đền thờ các nữ tướng tham gia cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng. Đây là những kiến trúc bằng gỗ lim được chạm trổ những họa tiết tinh tế và sinh động. Tượng thơ, nội thất, hoành phi, câu đối được sơn son thếp vàng hài hòa, lộng lẫy, cổ xưa.
![]() |
Cổng chào Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Đền thờ Hai Bà Trưng |
Đền được xây dựng theo kiểu kiến trúc tiền Nhất hậu Đinh. Chữ Nhất là tòa Tiền tế, chữ Đinh là tòa Trung tế và Hậu cung. Xung quanh là tường gạch, hai bên là Tả mạc và Hữu mạc bao lấy khu sân rộng. Hai cây muỗm bên hồ Bán Nguyệt cùng các cây cổ thụ khác trong khu nội vi càng làm tôn thêm cho đền vẻ cổ kính, uy linh. Từ đền nhìn ra hướng Tây qua lạch Vòi Voi là nghi môn nội, cột đá thề, nghi môn ngoại và đường Kéo quân dấu tích một thời. Hướng Nam có hồ Mắt Voi, hướng Bắc có hồ Tắm Voi. Trông lên tòa Thượng điện, một không gian tĩnh lặng, thâm nghiêm với những cột lim tròn, các đầu hồi bít đốc, đầu đao, mái cong cổ truyền và phần kiến trúc gỗ trong đền hợp thành một thể thống nhất, đầy sức sáng tạo mang tính biểu tượng cao. Ngự trước Trung tế là đôi rồng đá với nghệ thuật điêu khắc thời Lê, rất ít nơi có. Sự kết hợp đăng đối của ngôi đền khiến cho người viếng thăm, chiêm bái cảm nhận được sự tôn nghiêm, thành kính.
Đền tọa lạc trên một khu đất cao rộng, thoáng giữa cánh đồng, nhìn ra đê sông Hồng. Nằm bên cạnh thành cổ, được thế rồng cuộn hổ ngồi, chính giữa tứ phương, tiện nghi dựa núi nhìn sông sau trước; xem khắp một cõi đây là thắng địa, thực là chỗ hội tụ trọng yếu của kinh đô xưa.
![]() |
Cổng đền Hai Bà Trưng |
Trên cửa chính của Nghi môn có bức hoành phi với nội dung “Ly chiếu tứ phương” (ví Hai Bà như ánh sáng chiếu tỏa bốn phương). Theo thuyết phong thủy, khu đất này có hình dáng giống như hình của một con voi trắng đang uống nước (Bạch tượng yển hồ). Ban đầu ngôi đền được dựng bằng tre, lá; đến triều Đinh (968 - 980), đền được xây lại bằng gạch. Trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo, những năm 1881 đến năm 1889 (năm Kỷ Sửu đời Vua Thành Thái triều Nguyễn) ngôi đền được xây lại và đổi hướng ban đầu là hướng như ngày nay.
Nền sân được lát bằng đá phiến. Sân trong được lát đá theo hình chiếc chiếu hoa lớn ở giữa và hình chiếc chiếu hoa nhỏ ở hai bên để chồng kiệu và bài trí Voi, Ngựa, cờ xí,… khi có lễ tiệc và tế lễ uy nghiêm. Hai bên sân trong là hai nhà Tả mạc và Hữu mạc bề thế, kết cấu đầu hồi, bít đốc và lầu chuông, lầu trống.
Sân ngoài có kiến trúc hình “ngũ phúc” bởi ngọn đá thề giữa sân và bốn bồn hoa hình con Dơi ở bốn góc sân đá. Lời thề của Hai Bà Trưng khi làm lễ tế cờ được khắc vào ngọn đá, 18 cỗ Voi đá đặt ngay ngắn thành hai hàng bên sân đá hướng vào giữa sân, tượng trưng cho Voi của 18 đời Vua Hùng. Hai bên của sân ngoài là khu vườn hoa, cây cảnh, cây bóng mát, non bộ, thảm cỏ, đường dạo và khu trồng cây lưu niệm của các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước.
Kết nối giữa sân nội và sân ngoại là Nghi môn nội, đây là công trình kiến trúc có từ thời nhà Nguyễn (1989). Năm 2005, Nghi môn nội được tu bổ lại với chất liệu gỗ lim, hệ thống cột to tròn nâng đỡ 4 mái và 4 đầu đao uốn cong mềm mại bởi những con kìm hóa rồng uyển chuyển.
Nghi môn ngoại được dựng bằng những khối đá tạo nên tứ trụ vuông và hai mái cổng phụ, chạm trổ những đường nét, họa tiết hình những con vật thiêng trong tứ linh: Long, Ly, Quy, Phượng ở bốn mặt phía trên của cột đá. Ở mỗi mặt cột đá có khắc câu đối ngợi ca công đức Hai Bà.
Đan xen trong khu nội vi còn có hồ Bán Nguyệt, hồ Mắt Voi, lạch Vòi Voi, hồ Tắm Voi cũng được trùng tu. Đối xứng với hồ Tắm Voi có đồi đất trồng các cây gỗ quý, cây bóng mát, cùng với hệ thống đèn đá, đèn cao áp đặt khắp khu nội vi tỏa ánh sáng lung linh, huyền ảo vào ban đêm, khiến khu di tích trông như một cung điện tuyệt mỹ.
![]() |
Đền Trình Hai Bà Trưng |
Hiện nay, trong đền còn lưu giữ được nhiều cổ vật quý, như: hai cỗ kiệu Bát Cống - Long Đình từ thế kỷ XVII, gươm trường, bát bửu, cửa võng, hương án, chuông đồng (đúc năm 1803), bia đá trùng tu cải chính hướng đền (khắc năm 1889). Trong Tiền tế và Hậu cung còn có nhiều hoành phi, câu đối mang ý nghĩa tự hào dân tộc, ca ngợi công đức Hai Bà. Đặc biệt là hai bức hoành Nam Quốc Sơn Hà và Hoàng Đế Từ; Đôi câu đối có niên đại xưa nhất của Vĩnh Tường Tri phủ Nguyễn Thái cung tiến năm 1881.
Đền thờ Hai Bà vẫn lưu giữ 23 đạo sắc phong của các triều đại phong kiến Việt Nam. Sắc phong sớm nhất là từ đời Vua Lê Hiển Tông niên hiệu Cảnh Hưng 44 (ngày 26 tháng 7 năm 1783), cho đến Sắc phong triều Nguyễn năm Khải Định 9 (ngày 25 tháng 7 năm 1924). Đây là những sắc phong tôn hiệu cho Hai Bà Trưng và các sắc chỉ cho dân làng Hạ Lôi cùng các vùng lân cận phải phụng thờ, chăm sóc, giữ gìn đền Hai Bà Trưng. 23 đạo sắc phong này đến nay đã được UBND Thành phố Hà Nội công nhận là tài liệu lưu trữ quý, hiếm.
![]() |
Tảng đá khắc lời thề của Hai Bà Trưng |
Ngoài ra, đền Hai Bà Trưng còn có một số tác phẩm điêu khắc, giá trị về mặt nghệ thuật chạm khắc thời Nguyễn, như đôi rồng đá ở thềm tòa Trung điện, các bức cửa võng, khám thờ với các đề tài: Long chầu nguyệt, Phượng càm thư, Long Phượng tòng vân, Cúc Sen hóa rồng, các loại hoa chanh, cúc, hổ phù,… cùng các bộ kiệu rước được xứng danh con Hồng cháu Lạc, quyết đuổi giặc thù, mở nền tự chủ.
Nói về Di tích Quốc gia đặc biệt đền Hai Bà Trưng, ông Lê Văn Khương - HUV, Phó Chủ tịch UBND huyện Mê Linh cho biết: Di tích đền Hai Bà Trưng được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt năm 2013. Di tích đền Hai Bà Trưng được UBND Thành phố Hà Nội quan tâm đầu tư và Sở Quy hoạch - Kiến trúc Hà Nội phê duyệt quy hoạch tổng thể. Quá trình triển khai thực hiện đầu tư các hạng mục theo quy hoạch tổng thể của Thành phố, đã và đang phát huy giá trị văn hóa lịch sử của di tích. Di tích Quốc gia đặc biệt đền Hai Bà Trưng đến thời điểm hiện tại vẫn là di tích duy nhất của huyện Mê Linh được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt trong tổng số 161 di tích các loại trên địa bàn.
Di tích Quốc gia đặc biệt đền Hai Bà Trưng hiện nay đã được UBND Thành phố Hà Nội công nhận là điểm du lịch di tích. Một điểm du lịch di tích giàu giá trị nhân văn; một điểm đến du lịch văn hóa tâm linh hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước; mở ra một thời kỳ mới, hứa hẹn những điều tốt đẹp cùng với sự phát triển kinh tế xã hội huyện Mê Linh giàu đẹp, sanh sạch đẹp văn minh.
Tin liên quan

Lễ hội đền Hai Bà Trưng: Khi lòng biết ơn đi vào văn hóa truyền thống
11:03 | 05/03/2025 Văn hóa - Xã hội

Thái Bình: Đưa hội chợ sản phẩm OCOP vào lễ hội chùa Keo
08:50 | 17/10/2023 Xúc tiến thương mại
Tin mới hơn

Gia Lai tăng cường kết nối cung - cầu lao động, bảo đảm an sinh xã hội cho người lao động
09:51 | 09/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Nhạc sĩ, ca sĩ Phạm Mai Hiền Xuân: Tỏa sáng với những giải thưởng âm nhạc
10:53 | 07/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Lãnh đạo Thành phố Hà Nội tham quan hai không gian trưng bày đặc sắc của Thu đô tại Trung tâm Triển lãm Quốc gia Việt Nam
22:49 | 06/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Mừng Lễ Vu Lan báo hiếu 2025
10:49 | 05/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Pháo hoa rực sáng bầu trời Hà Nội mừng Quốc khánh 2-9
09:42 | 03/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Gia Lai: Triển lãm “Hồn của đất” tôn vinh tinh hoa gốm sứ và bản sắc văn hóa Việt
18:23 | 31/08/2025 Văn hóa - Xã hội
Tin khác

Chiến dịch “Tự hào Việt Nam - Nhuộm đỏ không gian mạng” mừng Quốc khánh 2-9
09:28 | 29/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Khai mạc Triển lãm “80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”: Bức tranh toàn cảnh về khát vọng Việt Nam
23:58 | 28/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Gia Lai: Rộc Tưng - Gò Đá dấu ấn 800.000 năm và khát vọng vươn ra thế giới
14:16 | 28/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Mùa hè đỏ lửa ở Thành cổ Quảng Trị
09:26 | 28/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Cách mạng Tháng Tám và khát vọng đi tới phồn vinh của dân tộc Việt Nam
11:19 | 27/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Phương án vận hành xe buýt và đường sắt đô thị trong ngày 27-8
10:08 | 27/08/2025 Tin tức

94 gian hàng ẩm thực, OCOP, làng nghề được trưng bày tại Lễ hội tinh hoa Đại ngàn - Biển xanh hội tụ 2025
09:26 | 27/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Người con Hậu Giang dành cho miền đất nghĩa tình
15:36 | 26/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Ngày tựu trường – Nơi yêu thương khởi nguồn tri thức
15:33 | 26/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Chạy đua thời gian hoàn tất gian trưng bày Triển lãm Thành tựu đất nước 80 năm
09:52 | 26/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Trường Lũy Gia Lai - Di sản quân sự cổ vĩ đại và hành trình bảo tồn, phát huy giá trị
09:11 | 26/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Gia Lai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia năm 2025 vì sự phát triển bền vững
09:46 | 25/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Khai trương Trung tâm báo chí Triển lãm thành tựu đất nước 80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
23:57 | 22/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức thành công Đại hội đại biểu lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030
22:30 | 21/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Ngắm nhìn Rạp xiếc và Biểu diễn Đa năng Phú Thọ ngày khánh thành
09:11 | 21/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Lào Cai chung tay vì mái ấm bền vững, không ai bị bỏ lại phía sau
18:05 Bạn đọc và tòa soạn

Nghệ An bứt phá với gần 750 sản phẩm OCOP
14:37 OCOP

Nông thôn Tây Bắc: Ứng dụng công nghệ số, đòn bẩy đưa sản phẩm OCOP Điện Biên vươn xa
14:27 OCOP

Làng nghề chế biến cá khô Gia Thuận: Giữ hồn truyền thống, mở hướng phát triển bền vững
14:24 Làng nghề, nghệ nhân

Nuôi cá lồng gắn với phát triển du lịch trên lòng hồ sông Đà
14:10 Khuyến nông