Tản mạn về trống cơm
Ừ nhỉ, tôi cũng vậy, tôi có khác gì hắn và tôi mở mạng ra xem thì mới vỡ lẽ.
Trống cơm là nhạc cụ nhưng không phải nhạc cụ biểu diễn riêng.Trống to, thường là to nhất trong số trống (trống cái) là trống báo giờ của địa phương hay trường học; Có khi là tiếng trống lệnh của hội hè, đình đám; Trên sới vật thì tiếng trống như thúc các đô vật vào cuộc nhanh hơn; Những khi có sự cố nguy hiểm thì tiếng trống lại là tín hiệu báo động ở khu dân cư. Còn trống cơm là loại trống nhỏ thường đơn lẻ không đi theo bộ như trống ếch của thiếu niên hay bộ ngũ lôi của nhạc hiếu. Tuy vậy, nếu trong dàn nhạc hội hè, đình đám mà thiếu trống cơm thì người tinh ý, có khiếu âm nhạc hội hè sẽ thấy một khoảng trống vắng, cái hay phối hợp của nhạc cụ giảm đi rất nhiều.
Trống cơm được cấu tạo hai mặt, tang trống là gỗ cứng (thường là gỗ lim) hình trụ dài chừng 65-70 cm, đường kính khoảng 24-25cm, ít thấy dùng gỗ mít như một số loại trống khác, hai đầu tang trống thu hơi nhỏ dần, mặt trống bưng bằng da, có thể chốt đinh tre hoặc kéo căng bằng bộ dây nín theo chiều dọc thân trống. Gọi là trống cơm vì phải dùng cơm đắp vào mặt trống, tuỳ theo tiết diện mặt trống mà người ta đắp cơm, tuy nhiên diện tích để đắp cơm hai mặt trống có khác nhau, bên rộng, bên hẹp, ở giữa mặt trống, cơm đắp theo diện tích hình tròn chừng 4 đến 6 cm, hơi cao vào giữa kiểu mặt cầu. Khi vỗ, người ta thường dùng bốn ngón tay sít vào nhau ( trừ ngón cái) để vỗ trực tiếp lên mảng cơm đắp ở mặt trống.
Cơm để đắp mặt trống phải nghiền cho dẻo, tất cả các hạt cơm quyện vào nhau thành một khối như nắm bột, tuyệt nhiên không còn nhận ra hạt cơm rời. Chuyện ngoài lề, xưa nay người ta thường khen cơm nắm mo cau ngon, đúng thế nhưng không phải ngon vì có mùi hương từ mo cau quyện vào như văn chương vẫn tả. Ai đã từng ăn cơm nắm mo cau thì nhận biết chính xác. Có người nói dùng bẹ mím, bẹ của chùm hoa cau thì nó thơm quyện vào cơm nhưng tìm đâu ra bẹ hoa cau tươi những khi cần nắm cơm. Cái thông thường nhất mà bao đời người ta nắm cơm là dùng mo cau cho khỏi nóng. Cơm nắm muốn ngon là phải nắm ngay khi vừa xới ra còn nóng bỏng, có thế nắm mới nhuyễn, nhưng ai mà nắm được vì còn quá nóng. Giải pháp tối ưu nhất là dùng mo cau, nó không dễ rách như lá chuối, lại dày, cách nhiệt không nóng tay, cơm tha hồ nhuyễn. Cơm đắp vào trống không nhiều, không cần mo cau nhưng cũng nhuyễn như thế và một đôi nơi khi đắp cơm vào mặt trống người ta cũng gọi là cho trống ăn cơm.
Lời bài hát trống cơm mô tả ...vông nên vông. Tuy nhiên âm thanh mà ta thường nghe thì nó bùng, bung nhè nhẹ.
Tôi vừa tra, vừa đọc cho hắn, hắn à ha về mấy từ con nít (xít), con nhện và ý nghĩa thầm kín người xưa gửi vào lời ca. Hắn bảo tơ nhện cũng là sự cài đặt rõ khéo của tơ duyên cho nên em mới nhớ thương ai .... và rồi duyên nợ khách tang bồng.
Ca dao: "Trai khôn kén vợ chợ đông, gái khôn kén chồng giữa đám ba quân" (tiền quân ,trung quân và hậu quân- phía trước, ở giữa, đằng sau; Có khi lực lượng chia hàng ngang gồm tả quân,trung quân và hữu quân- bên trái, ở giữa và bên phải)
Khách tang bồng chính là nhà binh, là võ quân thời trước. Bồng là loại tre cứng vót mũi tên,tang là dâu, gỗ dâu chế cây cung và hình tượng người lính xưa là cánh cung với ống mũi tên
luôn theo người.
… " Cậy em, em ở lại nhà, vườn dâu em đốn, mẹ già, em thương ".
Chẳng hiểu nổi, cứ theo thơ Nguyễn Bính mà tưởng tượng vườn dâu đốn cành hàng năm cho lá ra nhiều để nuôi tằm thì cành dâu ấy làm được cái gì, có chăng làm đồ thổi (củi nấu bếp) hoặc may ra ông nào kỹ thuật nghề nấm vớ được làm giá thể (nguyên liệu) trồng mộc nhĩ là hết vị. Đâu đó có gia đình trồng được cây dâu sai quả, thường là để thu hoạch quả mà không lấy lá nuôi tằm, có khi hàng chục năm, gốc dâu cũng chỉ bằng bắp chân, ai mà tin gỗ dâu chế cánh cung.
Nhưng không! Một anh bạn đi du lịch đến vùng Sác tư nước Nga đã kể chuyện có những cây dâu cao và to, có cây vòng tay người ôm, thậm chí hai người ôm mới hết, chất gỗ nhẹ, độ cứng đàn hồi tốt nhưng cũng rất dẻo và dai.
Thế đấy, thế nghĩa là người xưa nói tang, bồng, gỗ dâu làm cánh cung, tre bồng làm mũi tên là có cơ sở. Thằng bạn tôi kéo hơi thuốc lào xong, hắn say thuốc nhưng có lẽ cũng say chuyện trống cơm, mắt lờ đờ, đầu gật gật miệng nói không rõ tiếng, hình như hắn nói:
- Ừ , hay đấy nhỉ!
Bài, ảnh: Vũ Thị Nhất
Tin liên quan
Tin mới hơn

“Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” - Lịch sử gần gũi từ những câu chuyện dân gian
09:18 | 01/07/2025 Văn hóa - Xã hội

Nhà báo, nhạc sĩ, nhà thơ Đinh Văn Bình: “Không có giới hạn nào giữa báo chí, thơ ca và âm nhạc”
09:54 | 28/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hơn 8.000 tình nguyện viên Thủ đô tiếp sức kỳ thi tốt nghiệp THPT
10:19 | 26/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Nhiệm kỳ 2021–2026, HĐND tỉnh Bình Định hoàn thành xuất sắc sứ mệnh vì dân
09:14 | 26/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Kỳ họp cuối của HĐND tỉnh Bình Định, khép lại một giai đoạn, mở ra thời cơ mới
09:15 | 25/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Tổ chức kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025: Chủ động thích ứng với những điểm mới
10:03 | 23/06/2025 Văn hóa - Xã hội
Tin khác

Bình Định ngày đầu vận hành thử nghiệm mô hình chính quyền 2 cấp thuận lợi
16:15 | 21/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Trường THCS Nguyễn Trường Tộ liên tục đạt thành tích xuất sắc
10:07 | 18/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Lễ tổng kết và trao giải Cuộc vận động sáng tác văn học nghệ thuật về Nghề báo - Người làm báo Thủ đô và cả nước 2025
10:35 | 17/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Ấn tượng đêm chung kết Hoa hậu và Nam vương siêu mẫu thể hình thế giới 2025
23:09 | 15/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hội Nhà văn Hà Nội: Bàn về sáng tác văn học viết cho trẻ em
15:45 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hội Chữ thập đỏ tỉnh Bình Định cầu nối những tấm lòng nhân ái
15:45 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Nhà báo, Nhà văn Hồ Quang Lợi ra mắt sách “Sự thật, Lẽ phải và Ngọn bút”
15:43 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Gia Lai: Huyện Ia Pa vận động gần 2 tỷ đồng ủng hộ xóa nhà tạm, nhà dột nát
15:43 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Bệnh viện Đa khoa Vân Đình hướng tới sự hài lòng của người bệnh
15:40 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Bình Định: Những ngôi nhà mang giá trị nhân văn
15:39 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Nghệ nhân Nguyễn Văn Lưu: Người khôi phục gốm sứ Chu Đậu từ đáy biển
15:39 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Thơ người làng nghề
15:39 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hội luật gia huyện Ba Vì hoàn thành xuất xắc nhiệm vụ được giao
15:38 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hải Phòng: Khai mạc Giải bóng đá thiếu niên, nhi đồng toàn quốc năm 2025
09:19 | 12/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hải Phòng ra mắt vở múa rối “Bầy chim Thiên Nga”: Lan tỏa thông điệp yêu thương tới trẻ em dịp hè 2025
14:46 | 11/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự lễ công bố Nghị quyết, quyết định của Trung ương và địa phương về sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh cấp xã
14:33 Tin tức

Nghề Đúc Đồng Đại Bái: Tinh Hoa Văn Hóa Bắc Ninh
14:01 Làng nghề, nghệ nhân

Hoà Bình: Lan tỏa phong trào nông dân chung tay vì nông thôn mới bền vững
14:01 Nông thôn mới

Thanh Hoá: Phát huy vai trò của chi bộ trong xây dựng nông thôn mới
14:01 Nông thôn mới

Bà Rịa - Vũng Tàu: Thêm 2 làng nghề được công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
14:00 Tin tức