Tản mạn về trống cơm
Ừ nhỉ, tôi cũng vậy, tôi có khác gì hắn và tôi mở mạng ra xem thì mới vỡ lẽ.
Trống cơm là nhạc cụ nhưng không phải nhạc cụ biểu diễn riêng.Trống to, thường là to nhất trong số trống (trống cái) là trống báo giờ của địa phương hay trường học; Có khi là tiếng trống lệnh của hội hè, đình đám; Trên sới vật thì tiếng trống như thúc các đô vật vào cuộc nhanh hơn; Những khi có sự cố nguy hiểm thì tiếng trống lại là tín hiệu báo động ở khu dân cư. Còn trống cơm là loại trống nhỏ thường đơn lẻ không đi theo bộ như trống ếch của thiếu niên hay bộ ngũ lôi của nhạc hiếu. Tuy vậy, nếu trong dàn nhạc hội hè, đình đám mà thiếu trống cơm thì người tinh ý, có khiếu âm nhạc hội hè sẽ thấy một khoảng trống vắng, cái hay phối hợp của nhạc cụ giảm đi rất nhiều.
Trống cơm được cấu tạo hai mặt, tang trống là gỗ cứng (thường là gỗ lim) hình trụ dài chừng 65-70 cm, đường kính khoảng 24-25cm, ít thấy dùng gỗ mít như một số loại trống khác, hai đầu tang trống thu hơi nhỏ dần, mặt trống bưng bằng da, có thể chốt đinh tre hoặc kéo căng bằng bộ dây nín theo chiều dọc thân trống. Gọi là trống cơm vì phải dùng cơm đắp vào mặt trống, tuỳ theo tiết diện mặt trống mà người ta đắp cơm, tuy nhiên diện tích để đắp cơm hai mặt trống có khác nhau, bên rộng, bên hẹp, ở giữa mặt trống, cơm đắp theo diện tích hình tròn chừng 4 đến 6 cm, hơi cao vào giữa kiểu mặt cầu. Khi vỗ, người ta thường dùng bốn ngón tay sít vào nhau ( trừ ngón cái) để vỗ trực tiếp lên mảng cơm đắp ở mặt trống.
Cơm để đắp mặt trống phải nghiền cho dẻo, tất cả các hạt cơm quyện vào nhau thành một khối như nắm bột, tuyệt nhiên không còn nhận ra hạt cơm rời. Chuyện ngoài lề, xưa nay người ta thường khen cơm nắm mo cau ngon, đúng thế nhưng không phải ngon vì có mùi hương từ mo cau quyện vào như văn chương vẫn tả. Ai đã từng ăn cơm nắm mo cau thì nhận biết chính xác. Có người nói dùng bẹ mím, bẹ của chùm hoa cau thì nó thơm quyện vào cơm nhưng tìm đâu ra bẹ hoa cau tươi những khi cần nắm cơm. Cái thông thường nhất mà bao đời người ta nắm cơm là dùng mo cau cho khỏi nóng. Cơm nắm muốn ngon là phải nắm ngay khi vừa xới ra còn nóng bỏng, có thế nắm mới nhuyễn, nhưng ai mà nắm được vì còn quá nóng. Giải pháp tối ưu nhất là dùng mo cau, nó không dễ rách như lá chuối, lại dày, cách nhiệt không nóng tay, cơm tha hồ nhuyễn. Cơm đắp vào trống không nhiều, không cần mo cau nhưng cũng nhuyễn như thế và một đôi nơi khi đắp cơm vào mặt trống người ta cũng gọi là cho trống ăn cơm.
Lời bài hát trống cơm mô tả ...vông nên vông. Tuy nhiên âm thanh mà ta thường nghe thì nó bùng, bung nhè nhẹ.
Tôi vừa tra, vừa đọc cho hắn, hắn à ha về mấy từ con nít (xít), con nhện và ý nghĩa thầm kín người xưa gửi vào lời ca. Hắn bảo tơ nhện cũng là sự cài đặt rõ khéo của tơ duyên cho nên em mới nhớ thương ai .... và rồi duyên nợ khách tang bồng.
Ca dao: "Trai khôn kén vợ chợ đông, gái khôn kén chồng giữa đám ba quân" (tiền quân ,trung quân và hậu quân- phía trước, ở giữa, đằng sau; Có khi lực lượng chia hàng ngang gồm tả quân,trung quân và hữu quân- bên trái, ở giữa và bên phải)
Khách tang bồng chính là nhà binh, là võ quân thời trước. Bồng là loại tre cứng vót mũi tên,tang là dâu, gỗ dâu chế cây cung và hình tượng người lính xưa là cánh cung với ống mũi tên
luôn theo người.
… " Cậy em, em ở lại nhà, vườn dâu em đốn, mẹ già, em thương ".
Chẳng hiểu nổi, cứ theo thơ Nguyễn Bính mà tưởng tượng vườn dâu đốn cành hàng năm cho lá ra nhiều để nuôi tằm thì cành dâu ấy làm được cái gì, có chăng làm đồ thổi (củi nấu bếp) hoặc may ra ông nào kỹ thuật nghề nấm vớ được làm giá thể (nguyên liệu) trồng mộc nhĩ là hết vị. Đâu đó có gia đình trồng được cây dâu sai quả, thường là để thu hoạch quả mà không lấy lá nuôi tằm, có khi hàng chục năm, gốc dâu cũng chỉ bằng bắp chân, ai mà tin gỗ dâu chế cánh cung.
Nhưng không! Một anh bạn đi du lịch đến vùng Sác tư nước Nga đã kể chuyện có những cây dâu cao và to, có cây vòng tay người ôm, thậm chí hai người ôm mới hết, chất gỗ nhẹ, độ cứng đàn hồi tốt nhưng cũng rất dẻo và dai.
Thế đấy, thế nghĩa là người xưa nói tang, bồng, gỗ dâu làm cánh cung, tre bồng làm mũi tên là có cơ sở. Thằng bạn tôi kéo hơi thuốc lào xong, hắn say thuốc nhưng có lẽ cũng say chuyện trống cơm, mắt lờ đờ, đầu gật gật miệng nói không rõ tiếng, hình như hắn nói:
- Ừ , hay đấy nhỉ!
Bài, ảnh: Vũ Thị Nhất
Tin liên quan
Tin mới hơn
![Festival Nghề truyền thống Quảng Nam 2024](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/17/23/4620240717233719.jpg?rt=20240719000517?240725073705)
Festival Nghề truyền thống Quảng Nam 2024
07:37 | 25/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Bình Định: Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý được đề cử là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/19/15/h3-220240719151832.jpg?rt=20240719151934?240719032137)
Bình Định: Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý được đề cử là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
15:21 | 19/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Bình Định: Tiếng vọng đồng đội từ lòng đất mẹ](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/17/23/8920240717233749.jpg?rt=20240718235941?240719095304)
Bình Định: Tiếng vọng đồng đội từ lòng đất mẹ
09:53 | 19/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Bà giáo tâm huyết lưu giữ, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Thái ở Nghệ An](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/17/23/4420240717233716.jpg?rt=20240719000229?240719095246)
Bà giáo tâm huyết lưu giữ, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Thái ở Nghệ An
09:52 | 19/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Đô thị cổ Hội An: Nhiều hoạt động kỷ niệm 25 năm được công nhận Di sản Thế giới](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/17/11/di-san-bai-choi120240717111208.jpg?rt=20240717111322?240717111356)
Đô thị cổ Hội An: Nhiều hoạt động kỷ niệm 25 năm được công nhận Di sản Thế giới
11:13 | 17/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Thanh niên xung phong là biểu tượng sáng ngời của thế hệ trẻ Việt Nam](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/10/1420240716104018.jpg?rt=20240716104155?240716022324)
Thanh niên xung phong là biểu tượng sáng ngời của thế hệ trẻ Việt Nam
14:23 | 16/07/2024 Văn hóa - Xã hội
Tin khác
![Học sinh Bình Định tham gia trải nghiệm nghệ thuật truyền thống](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/12/10/h1-320240712105110.jpg?rt=20240712105122?240712105454)
Học sinh Bình Định tham gia trải nghiệm nghệ thuật truyền thống
10:54 | 12/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Độc đáo Lễ hội Khô già già của người Hà Nhì ở Lào Cai](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/11/11/4420240711111426.jpg?rt=20240711125431?240711022343)
Độc đáo Lễ hội Khô già già của người Hà Nhì ở Lào Cai
14:23 | 11/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Người mẹ có hai con là Nghệ sĩ Nhân dân](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/11/11/30-120240711111450.jpg?rt=20240711125758?240711022318)
Người mẹ có hai con là Nghệ sĩ Nhân dân
14:23 | 11/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Tinh hoa các sản phẩm quý từ sen](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/10/10/36c44d0e-04e7-4d21-a55b-ac8c251d772a20240710101000.jpg?rt=20240710101113?240710101122)
Tinh hoa các sản phẩm quý từ sen
10:11 | 10/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Phụ nữ Vĩnh Phúc - Cử chỉ đẹp, sống nhân văn](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/09/09/420240709091219.jpg?rt=20240709091222?240709093124)
Phụ nữ Vĩnh Phúc - Cử chỉ đẹp, sống nhân văn
09:31 | 09/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Hà Nội: Lễ hội hoa sen lần đầu tiên](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/04/16/17-220240704161353.jpg?rt=20240704161354?240705091038)
Hà Nội: Lễ hội hoa sen lần đầu tiên
09:10 | 05/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Một nhà báo tâm huyết với nghề](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/03/16/4720240703160528.jpg?rt=20240704160234?240705091028)
Một nhà báo tâm huyết với nghề
09:10 | 05/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Khúc hẹn hò cồn cào sóng sông Như Nguyệt](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/04/16/1aa20240704160743.jpg?rt=20240704160744?240705091017)
Khúc hẹn hò cồn cào sóng sông Như Nguyệt
09:10 | 05/07/2024 Thơ làng nghề, thơ nghệ nhân
![Quảng Ngãi: Phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/03/15/h2-220240703150349.jpg?rt=20240703150351?240703030524)
Quảng Ngãi: Phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn
15:05 | 03/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Thanh niên miền núi chung tay xây dựng đô thị văn minh](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/01/02/420240701020256.jpg?rt=20240701020300?240701092523)
Thanh niên miền núi chung tay xây dựng đô thị văn minh
09:25 | 01/07/2024 Văn hóa - Xã hội
![Hội thi diễn xướng dân gian văn hoá các dân tộc tại Quảng Ngãi](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/062024/25/09/120240625094057.jpg?rt=20240625094058?240625095906)
Hội thi diễn xướng dân gian văn hoá các dân tộc tại Quảng Ngãi
09:59 | 25/06/2024 Văn hóa - Xã hội
![Trường THCS Nguyễn Trãi A Tổng kết năm học 2023-2024](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/062024/23/14/khai-mac-le-tong-ket-nam-hoc-2023-202420240623142139.jpg?rt=20240623142316?240625095819)
Trường THCS Nguyễn Trãi A Tổng kết năm học 2023-2024
09:58 | 25/06/2024 Văn hóa - Xã hội
![Sắp diễn ra lễ hội hoa sen lần đầu tiên được tổ chức tại Hà Nội](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/062024/24/14/picture120240624142942.jpg?rt=20240624142944?240624023238)
Sắp diễn ra lễ hội hoa sen lần đầu tiên được tổ chức tại Hà Nội
14:31 | 24/06/2024 OCOP
![Trường Trung học Phổ thông Hậu Lộc I hướng tới kỷ niệm 60 năm thành lập](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/062024/23/14/le-tong-ket-nam-hoc-2023-202420240623142135.jpg?rt=20240623143508?240624095849)
Trường Trung học Phổ thông Hậu Lộc I hướng tới kỷ niệm 60 năm thành lập
09:58 | 24/06/2024 Văn hóa - Xã hội
![Cô giáo Mầm non ở vùng quê nghèo đam mê Thư pháp](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/062024/24/09/ae8a86fe-c70f-47da-a60c-51a69a21a0b920240624092107.jpg?rt=20240624092122?240624030525)
Cô giáo Mầm non ở vùng quê nghèo đam mê Thư pháp
09:26 | 24/06/2024 Văn hóa - Xã hội
![qc-vinamilk-100-thanh-trung](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/012024/22/13/8-300x25020240122135907.jpg?rt=20240122135908)
![TỔNG THUẬT: LỄ TRUY ĐIỆU VÀ LỄ AN TÁNG TỔNG BÍ THƯ NGUYỄN PHÚ TRỌNG](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/nguyenvanvu/072024/26/15/thumbnail/img7243-1721864281096275832949-20-0-621-962-crop-172186456336340879560920240726151716.0157400.jpg?rt=20240726152643?240726032828)
TỔNG THUẬT: LỄ TRUY ĐIỆU VÀ LỄ AN TÁNG TỔNG BÍ THƯ NGUYỄN PHÚ TRỌNG
15:27 Tin tức
![Huyện Bình Liêu (Quảng Ninh): Ứng dụng công nghệ số trong xây dựng Nông thôn mới](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/17/23/thumbnail/3520240717233703.jpg?rt=20240718234710?240726031633)
Huyện Bình Liêu (Quảng Ninh): Ứng dụng công nghệ số trong xây dựng Nông thôn mới
15:16 Nông thôn mới
![Nghề đan võng ngô đồng đón nhận danh hiệu Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/25/09/thumbnail/22-120240725092304.jpg?rt=20240725092952?240726031548)
Nghề đan võng ngô đồng đón nhận danh hiệu Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia
15:15 Tin tức
![Quản lý và giải pháp xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/25/09/thumbnail/3820240725092247.jpg?rt=20240725094126?240726031454)
Quản lý và giải pháp xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề
15:14 Nghiên cứu trao đổi
![Khuyến công Hà Nam: Hỗ trợ cơ sở công nghiệp nông thôn thiết bị tiên tiến vào sản xuất](https://langngheviet.com.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/25/09/thumbnail/1620240725092314.jpg?rt=20240725130026?240726031417)
Khuyến công Hà Nam: Hỗ trợ cơ sở công nghiệp nông thôn thiết bị tiên tiến vào sản xuất
15:14 Khuyến công
![qc-vinamilk-dinh-duong-vang](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/012024/22/14/6-300x50020240122140218.jpg?rt=20240122140220)
![ct-tnhh-pt-xuan-thanh](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/ct-tnhh-pt-xuan-thanh20240618120024.png?rt=20240618120024)
![ctcp-xd-tan-loc](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/11/ctcp-xd-tan-loc20240618115958.png?rt=20240618115958)
![nong-nghiep-xanh](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/11/nong-nghiep-xanh20240618114304.png?rt=20240618114304)
![minh-hieu](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/minh-hieu20240618120332.png?rt=20240618120338)
![nhu-thanh](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/nhu-thanh20240618120332.png?rt=20240618120437)
![an-phat](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/an-phat20240618120333.png?rt=20240618120501)
![thanh-chau](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/thanh-chau20240618120335.png?rt=20240618120525)
![thuan-duc](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/thuan-duc20240618120336.png?rt=20240618120545)
![ha-tinh](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/ha-tinh20240618120337.png?rt=20240618120604)
![binh-dinh](https://langngheviet.com.vn/stores/ads_data/2024/062024/18/12/binh-dinh20240618120337.png?rt=20240618120617)