Nét đặc sắc của ẩm thực Huế
Theo đạo Khổng Mạnh, người Huế coi trọng lễ nghĩa và cung cách ứng xử với nhau trên mâm cơm. Vị trí ngồi trên bàn ăn được sắp xếp theo phép tắc, tôn ti trật tự, người dưới phải so đũa và xới cơm mời những bậc trưởng bối. Ăn uống phải lịch sự, ý nhị, từ tốn, biết quan sát mọi người xung quanh, “ăn coi nồi, ngồi coi hướng”. Thấm nhuần những triết lý của nhà Phật, người Huế đối xử với nhau chân thành, khoan dung, độ lượng, quan niệm mâm cơm là nơi để sum họp và chia ngọt sẻ bùi những chuyện vui buồn trong cuộc sống. Họ thích cùng bạn bè và người thân chuyện trò, tán gẫu, quý trọng thời khắc quây quần với nhau bên mâm cơm, và coi việc mời ăn uống như một cử chỉ bày tỏ sự quý trọng và tình cảm thân thiết giữa những người bạn. Cộng hưởng thêm tinh thần của Đạo giáo, triết lý ẩm thực Huế đề cao tính thuận tự nhiên. Họ quan niệm “mùa nào thức nấy”, coi ăn uống vừa là để tái tạo năng lượng và điều hoà cơ thể.
![]() |
Bánh màu Pháp Lam - một loại bánh Huế truyền thống, với cách trang trí chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của hệ ngũ sắc trong ẩm thực Huế. |
Một điểm nổi bật trong triết lý ẩm thực của người Huế là quan niệm “ăn hương ăn hoa”. Đây là nếp ăn uống theo lối của người quân tử xưa, “thực bất cầu bão” - tức là ăn không phải để cho no, vì hiểu rằng “quá do bất cập” - cái gì thái quá thì không tốt. Việc ăn uống cũng đề cao tính thưởng thức, do đó chỉ ăn với một lượng vừa phải, từng chút một, ăn một cách điều độ và tiết chế. Không nên ăn quá no vì dễ trở nên tham lam và thô tục, càng không nên uống quá say vì dễ “rượu vào lời ra”, bất cẩn mà gây nên những xích mích không đáng có. Do đó, mâm cơm Huế thường bao gồm nhiều chén dĩa nhỏ, bên trên chỉ bày một lượng thức ăn vừa phải, như một lời nhắn nhủ cần phải tiết chế, điều độ, ý tứ trong bữa ăn, tránh để “miếng ăn là miếng tồi tàn”, vì ham ăn mà đánh mất phẩm giá của mình.
Giống như nếp sống thanh lịch của mình, trong chuyện ăn uống, người Huế cũng rất khoan thai và từ tốn. Họ ngồi một cách vững vàng, gắp miếng ăn một cách chậm rãi, và nhai thức ăn một cách nhẹ nhàng sao cho không phát ra tiếng động. Tất cả những cử chỉ trên bàn ăn đều diễn ra một cách lịch sự, ý tứ và tế nhị, vì họ tin rằng nếp ứng xử của một người trên bàn ăn thể hiện trình độ văn hoá và sự tu dưỡng bên trong.
Triết lý ẩm thực của người Huế cũng đề cao sự hài hoà theo tinh thần phương Đông và thuyết âm dương ngũ hành. Vốn là một nền ẩm thực coi trọng hình thức, món Huế thường được bài trí một cách tinh tế, đôi khi cầu kỳ với hệ ngũ sắc riêng: Đỏ - tím - vàng - lục - xanh. Mặc dù được phái sinh từ 5 màu tượng trưng cho 5 nguyên tố trong ngũ hành, nhưng hệ ngũ sắc của người Huế lại có nét riêng khi tất cả các màu đều rực rỡ và không có màu trung tính. Không chỉ hài hoà về màu sắc, những thức được bày biện trên một mâm cơm Huế phải là sự trung hoà khéo léo các thuộc tính âm - dương, đực - cái, nóng - lạnh, cứng - mềm…
Người Huế tin rằng khi cân bằng được những cặp thuộc tính trên, cơ thể con người sẽ đạt được trạng thái quân bình và thuận theo nhịp sinh học tự nhiên của trời đất, nhờ đó mà cơ thể khỏe mạnh, tinh thần sung mãn, ít bệnh tật, ốm đau. Lúc sinh thời, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường từng nói: “Người Huế xưa nhìn đâu cũng thấy ngũ hành, nên sự cân bằng âm dương cần thiết cho sự điều hoà phủ tạng rất được coi trọng trong văn hoá ẩm thực Huế. Trong kiến thức thông thường, người ta thấy tập quán ăn Huế thích nghi với vận hành của bốn mùa, dùng gia vị thích hợp với từng món ăn để cân bằng hàn - nhiệt trong cơ thể”.
Ẩm thực Huế là một thực thể văn hóa đã tồn tại qua nhiều thế kỷ, hòa quyện với tính cách con người và phong khí đất Kinh đô trăm năm mà thành. Ẩm thực Huế có những đặc điểm riêng biệt mà không nơi nào có được, là sự kết hợp hài hoà của văn hoá Việt và văn hoá Chăm, giữa sự cầu kỳ, tinh tuý của ẩm thực cung đình và sự bình dị, dân dã của ẩm thực dân gian.
Theo nhà nghiên cứu Trần Đình Giản, nền ẩm thực Việt Nam có tổng cộng khoảng 1.700 món ăn, vậy mà đã có đến 1.300 món ăn thuộc về ẩm thực Huế và đến hiện tại còn lưu giữ được khoảng chừng 700 món.
Có thể thấy, ẩm thực Huế quả thực phong phú và đa dạng vô cùng. Dù là món ăn chốn cung đình cầu kỳ hay những món ăn dân gian mộc mạc, dân dã thì ẩm thực của người Huế chế biến vẫn đảm bảo các tiêu chí ngon, bổ, rẻ và đẹp mắt, mê hoặc biết bao thực khách trong và ngoài nước.
Tin liên quan

Bánh bột lọc - Biểu tượng ẩm thực của Cố đô
14:31 | 24/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Ẩm thực Huế - Say lòng thực khách
08:27 | 31/03/2025 Văn hóa - Xã hội
Tin mới hơn

Đoàn kiều bào dâng hương tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Tân Trào
14:36 | 24/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Phát pháo cuối cùng trong ngày lịch sử 30.4
14:34 | 24/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Bản hùng ca Ngày đại thắng mùa xuân
14:34 | 24/04/2025 Thơ làng nghề, thơ nghệ nhân

Dũng sỹ trên đồi “thịt băm”
14:34 | 24/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Người giữ hồn Tây Nguyên
14:33 | 24/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Cơm nắm lá cọ ở làng cổ Phù Ninh
14:32 | 24/04/2025 Văn hóa - Xã hội
Tin khác

Thơ người Làng nghề
14:32 | 24/04/2025 Thơ làng nghề, thơ nghệ nhân

Bình Định: Huyện Vân Canh thực hiện đồng bộ, hiệu quả chính sách xóa nhà tạm, nhà dột nát
14:31 | 24/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Hương vị đặc biệt - Hủ tiếu Mỹ Tho
14:31 | 24/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Phát huy bản chất tốt đẹp Bộ đội Cụ Hồ trong xây dựng cuộc sống
10:17 | 23/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh tại thành phố Hồ Chí Minh
10:03 | 23/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Hồi ức của Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu về ngày giải phóng miền Nam 30/4/1975
10:02 | 23/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Sống lại ký ức nơi “Đất thép thành đồng”
09:58 | 23/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Tình thơ người lính trong tâm hồn dũng sĩ diệt xe cơ giới Lê Sỹ Thái
09:17 | 22/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Bảo tồn văn hoá truyền thống qua tác phẩm truyện tranh về làng nghề
08:50 | 22/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn nghề truyền thống ở bản Sưng
08:50 | 22/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Lễ hội Tràng An - Hành trình về miền di sản linh thiêng
09:22 | 21/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Bình Định: Huyện Tây Sơn huy động nguồn lực xã hội hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát
10:11 | 18/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Lễ hội truyền thống hội làng Văn Giang - Nam Dương Di sản văn hóa phi vật thể Quốc Gia
13:32 | 16/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Bình Định: Vĩnh Thạnh quyết tâm hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát
13:30 | 16/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Khúc giao mùa tháng tư
14:36 | 15/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Công nhân Việt Nam tiên phong bước vào kỷ nguyên mới
14:37 Tin tức

Nhiều hoạt động kỷ niệm 50 Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước
14:37 Tin tức

Đoàn kiều bào dâng hương tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Tân Trào
14:36 Văn hóa - Xã hội

“Mặc áo mới” cho sản phẩm làng nghề gỗ
14:36 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân Trần Văn Việt thổi hồn vào đá
14:36 Làng nghề, nghệ nhân