Nét đặc sắc của ẩm thực Huế
Theo đạo Khổng Mạnh, người Huế coi trọng lễ nghĩa và cung cách ứng xử với nhau trên mâm cơm. Vị trí ngồi trên bàn ăn được sắp xếp theo phép tắc, tôn ti trật tự, người dưới phải so đũa và xới cơm mời những bậc trưởng bối. Ăn uống phải lịch sự, ý nhị, từ tốn, biết quan sát mọi người xung quanh, “ăn coi nồi, ngồi coi hướng”. Thấm nhuần những triết lý của nhà Phật, người Huế đối xử với nhau chân thành, khoan dung, độ lượng, quan niệm mâm cơm là nơi để sum họp và chia ngọt sẻ bùi những chuyện vui buồn trong cuộc sống. Họ thích cùng bạn bè và người thân chuyện trò, tán gẫu, quý trọng thời khắc quây quần với nhau bên mâm cơm, và coi việc mời ăn uống như một cử chỉ bày tỏ sự quý trọng và tình cảm thân thiết giữa những người bạn. Cộng hưởng thêm tinh thần của Đạo giáo, triết lý ẩm thực Huế đề cao tính thuận tự nhiên. Họ quan niệm “mùa nào thức nấy”, coi ăn uống vừa là để tái tạo năng lượng và điều hoà cơ thể.
![]() |
Bánh màu Pháp Lam - một loại bánh Huế truyền thống, với cách trang trí chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của hệ ngũ sắc trong ẩm thực Huế. |
Một điểm nổi bật trong triết lý ẩm thực của người Huế là quan niệm “ăn hương ăn hoa”. Đây là nếp ăn uống theo lối của người quân tử xưa, “thực bất cầu bão” - tức là ăn không phải để cho no, vì hiểu rằng “quá do bất cập” - cái gì thái quá thì không tốt. Việc ăn uống cũng đề cao tính thưởng thức, do đó chỉ ăn với một lượng vừa phải, từng chút một, ăn một cách điều độ và tiết chế. Không nên ăn quá no vì dễ trở nên tham lam và thô tục, càng không nên uống quá say vì dễ “rượu vào lời ra”, bất cẩn mà gây nên những xích mích không đáng có. Do đó, mâm cơm Huế thường bao gồm nhiều chén dĩa nhỏ, bên trên chỉ bày một lượng thức ăn vừa phải, như một lời nhắn nhủ cần phải tiết chế, điều độ, ý tứ trong bữa ăn, tránh để “miếng ăn là miếng tồi tàn”, vì ham ăn mà đánh mất phẩm giá của mình.
Giống như nếp sống thanh lịch của mình, trong chuyện ăn uống, người Huế cũng rất khoan thai và từ tốn. Họ ngồi một cách vững vàng, gắp miếng ăn một cách chậm rãi, và nhai thức ăn một cách nhẹ nhàng sao cho không phát ra tiếng động. Tất cả những cử chỉ trên bàn ăn đều diễn ra một cách lịch sự, ý tứ và tế nhị, vì họ tin rằng nếp ứng xử của một người trên bàn ăn thể hiện trình độ văn hoá và sự tu dưỡng bên trong.
Triết lý ẩm thực của người Huế cũng đề cao sự hài hoà theo tinh thần phương Đông và thuyết âm dương ngũ hành. Vốn là một nền ẩm thực coi trọng hình thức, món Huế thường được bài trí một cách tinh tế, đôi khi cầu kỳ với hệ ngũ sắc riêng: Đỏ - tím - vàng - lục - xanh. Mặc dù được phái sinh từ 5 màu tượng trưng cho 5 nguyên tố trong ngũ hành, nhưng hệ ngũ sắc của người Huế lại có nét riêng khi tất cả các màu đều rực rỡ và không có màu trung tính. Không chỉ hài hoà về màu sắc, những thức được bày biện trên một mâm cơm Huế phải là sự trung hoà khéo léo các thuộc tính âm - dương, đực - cái, nóng - lạnh, cứng - mềm…
Người Huế tin rằng khi cân bằng được những cặp thuộc tính trên, cơ thể con người sẽ đạt được trạng thái quân bình và thuận theo nhịp sinh học tự nhiên của trời đất, nhờ đó mà cơ thể khỏe mạnh, tinh thần sung mãn, ít bệnh tật, ốm đau. Lúc sinh thời, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường từng nói: “Người Huế xưa nhìn đâu cũng thấy ngũ hành, nên sự cân bằng âm dương cần thiết cho sự điều hoà phủ tạng rất được coi trọng trong văn hoá ẩm thực Huế. Trong kiến thức thông thường, người ta thấy tập quán ăn Huế thích nghi với vận hành của bốn mùa, dùng gia vị thích hợp với từng món ăn để cân bằng hàn - nhiệt trong cơ thể”.
Ẩm thực Huế là một thực thể văn hóa đã tồn tại qua nhiều thế kỷ, hòa quyện với tính cách con người và phong khí đất Kinh đô trăm năm mà thành. Ẩm thực Huế có những đặc điểm riêng biệt mà không nơi nào có được, là sự kết hợp hài hoà của văn hoá Việt và văn hoá Chăm, giữa sự cầu kỳ, tinh tuý của ẩm thực cung đình và sự bình dị, dân dã của ẩm thực dân gian.
Theo nhà nghiên cứu Trần Đình Giản, nền ẩm thực Việt Nam có tổng cộng khoảng 1.700 món ăn, vậy mà đã có đến 1.300 món ăn thuộc về ẩm thực Huế và đến hiện tại còn lưu giữ được khoảng chừng 700 món.
Có thể thấy, ẩm thực Huế quả thực phong phú và đa dạng vô cùng. Dù là món ăn chốn cung đình cầu kỳ hay những món ăn dân gian mộc mạc, dân dã thì ẩm thực của người Huế chế biến vẫn đảm bảo các tiêu chí ngon, bổ, rẻ và đẹp mắt, mê hoặc biết bao thực khách trong và ngoài nước.
Tin liên quan

Bánh bột lọc - Biểu tượng ẩm thực của Cố đô
14:31 | 24/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Ẩm thực Huế - Say lòng thực khách
08:27 | 31/03/2025 Văn hóa - Xã hội
Tin mới hơn

Gìn giữ và phát huy nghệ thuật hát bài chòi bả trạo
14:24 | 23/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Người dân có thể chiêm bái miễn phí Xá Lợi Đức Phật tại Cung Trúc Lâm, Yên Tử, Quảng Ninh
14:23 | 23/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Hoa sấu tháng Năm
09:43 | 23/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Tháng Năm nhớ Bác từ làng Sen
09:43 | 23/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Tổ chức chuỗi hoạt động xứng tầm truyền thống vẻ vang 100 năm Báo chí cách mạng
09:32 | 23/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý
10:11 | 22/05/2025 Văn hóa - Xã hội
Tin khác

Bình Định: Huyện Vân Canh tôn vinh bản sắc văn hóa Chăm, Ba Na
10:21 | 20/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Di tích quốc gia Cảng Quy Nhơn - Địa điểm 300 ngày chuyển quân tập kết ra Bắc nơi lưu giữ ký ức một thời hào hùng
09:56 | 19/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Bình Định sáng tạo, thần tốc xóa nhà tạm nhà, nhà dột nát
09:54 | 19/05/2025 Tin tức

Cua đồng và nỗi nhớ tuổi thơ
09:35 | 16/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Chủ tịch Hồ Chí Minh - Nhà giáo dục vĩ đại
10:05 | 13/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Hải Phòng: Tổng duyệt chương trình cho lễ kỷ niệm 70 năm ngày giải phóng Hải Phòng - thành phố Anh hùng và lễ hội Hoa Phượng đỏ 2025
16:02 | 12/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Bình Định phát động Tháng hành động về an toàn, vệ sinh lao động
15:18 | 12/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Dâng 180 mâm lễ hình bản đồ Việt Nam dâng lên Vua Hùng
10:43 | 08/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Hà Nội: Nhiều chương trình nghệ thuật đặc sắc kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh
10:40 | 08/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Nhiều hoạt động về "Bác Hồ với cộng đồng các dân tộc Việt Nam" tại Hà Nội
09:05 | 07/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Bình Định kỷ niệm 30 năm Ngày thành lập
09:05 | 07/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Hà Nội đón 875.000 lượt khách trong kỳ nghỉ lễ 30/4-1/5
12:03 | 05/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Bình Định hội tụ tinh hoa văn hóa và ẩm thực
21:01 | 04/05/2025 Văn hóa - Xã hội

Bình Định chung sức xây dựng cộng đồng nhân ái
11:03 | 30/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Bình Định: Huyện Tuy Phước hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát
09:47 | 29/04/2025 Văn hóa - Xã hội

Độc đáo nghề đắp tượng thú
14:25 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề với bài toán “chuyển đổi xanh”
14:25 Nghiên cứu trao đổi

Làng cói Kim Sơn
14:25 Làng nghề, nghệ nhân

Gìn giữ và phát huy nghệ thuật hát bài chòi bả trạo
14:24 Văn hóa - Xã hội

Phú Yên: Xã Hòa Phong về đích nông thôn mới kiểu mẫu
14:24 Nông thôn mới