Hà Nội: Nỗ lực bảo vệ môi trường bền vững tại các làng nghề

Mối lo ngại về ô nhiễm môi trường tại các làng nghề

Trên địa bàn TP Hà Nội hiện có 806 làng nghề và làng có nghề, trong đó có hơn 318 làng nghề được UBND thành phố công nhận. Các làng nghề nổi bật có thể kể đến như: làng nghề sơn mài, khảm trai; làng làm nghề nón, mũ lá; làng làm nghề mây tre, giang đan; làng làm nghề chế biến lâm sản; làng làm nghề thêu ren; làng làm nghề dệt may… Tổng doanh thu hàng năm từ các làng nghề trên địa bàn Hà Nội ước đạt bình quân trên 20.000 tỷ đồng. Các làng nghề đang tạo thu nhập và việc làm ổn định cho hàng triệu lao động tại khu vực và các vùng lân cận. 

Theo kết quả phân tích nguồn nước của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thông (NN&PTNT) từ 2017 – 2020 tại 292 làng nghề có: 139 làng nghề đang ô nhiễm nghiêm trọng (chiếm 47,6%), 95 làng nghề ô nhiễm (chiếm 32,5%), 58 làng nghề không ô nhiễm về nguồn nước (chiếm 19,9%), tỷ lệ nước thải làng nghề được thu gom xử lý chỉ chiếm khoảng 5,2%.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm ở làng nghề hiện nay, có thể kể đến như: người dân có thói quen xả rác thải tự do, chưa có hệ thống xử lý nước thải hoặc có thì còn nhỏ lẻ, hoạt động yếu kém; công nghệ sản xuất kinh doanh còn lạc hậu làm cho tình trạng ô nhiễm càng trở nên nghiêm trọng; hệ thống quản lý nhà nước về môi trường còn nhiều bất cập, thực thi pháp luật về bảo vệ môi trường chưa triệt để, vẫn còn nhiều hạn chế trong công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật, thanh tra, kiểm tra, giám sát về môi trường…

Về quy định, việc bảo vệ môi trường làng nghề là nội dung được Luật Bảo vệ môi trường 2020 cùng hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành quy định khá rõ ràng và đầy đủ. Ngay tại Thông tư 31/2016/TT-BTNMT về bảo vệ môi trường cụm công nghiệp, khu kinh doanh, dịch vụ tập trung, làng nghề và cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, đã quy định về điều kiện bảo vệ môi trường làng nghề; đánh giá, phân loại làng nghề theo mức độ ô nhiễm môi trường; biện pháp quản lý đối với làng nghề ô nhiễm môi trường và ô nhiễm môi trường nghiêm trọng; trách nhiệm của tổ chức tự quản về bảo vệ môi trường làng nghề và trách nhiệm của các cơ sở trong làng nghề… Tuy nhiên, thực tế việc thi hành các quy định này tại làng nghề chưa đạt hiệu quả. 

Ví dụ, tại làng nghề Phú Đô (Mễ Trì, Nam Từ Liêm), theo kết quả khảo sát của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, vấn đề nan giải nhất về ô nhiễm môi trường của làng nghề bún Phú Đô là ô nhiễm nguồn nước và không khí, do nước thải và khí than thải ra môi trường trong quá trình sản xuất. Kết quả điều tra trên 500 hộ làm bún cho thấy bình quân trong năm, mỗi hộ làm nghề tiêu thụ 17,59 tấn gạo, sản xuất 41,87 tấn bún. Bình quân mỗi năm, làng nghề thải ra môi trường 1.586 tấn xỉ than và 6.158 tấn khí CO2. 
 
Không chỉ có Phú Đô mà nhiều làng nghề khác cũng có công nghệ sản xuất lạc hậu, hệ thống xử lý thải hoạt động kém khiến tình trạng ô nhiễm môi trường đang ảnh hưởng lớn đến đời sống và sản xuất của người dân. Với hàm lượng các chất ô nhiễm rất cao, việc xả thẳng nước thải khối lượng lớn tại các làng nghề ra môi trường đã khiến hệ thống nước mặt cũng như nước ngầm tại các làng nghề Hà Nội rơi vào tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng trong nhiều năm qua.

Thực hiện nhiều giải pháp để bảo vệ môi trường làng nghề

Trước tình hình đó, những năm qua thành phố Hà Nội đã tích cực đầu tư các nguồn lực nhằm bảo vệ môi trường làng nghề, tạo điều kiện cho người dân được làm việc và sinh sống trong làng nghề bền vững hơn. Cụ thể, Thành phố Hà Nội đang triển khai Đề án bảo vệ môi trường làng nghề đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. Đến nay đề án đang trong giai đoạn tiếp tục phân loại làng nghề và thực hiện xử lý ô nhiễm tại những làng nghề truyền thống chưa có phương án bảo vệ môi trường. Đồng thời phối hợp với các địa phương tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường...

Theo ông Mai Trọng Thái, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, trong năm 2022, Sở Tài nguyên và Môi trường sẽ tập trung triển khai thực hiện nhiều nhiệm vụ. Trong đó, tiếp tục thực hiện công tác rà soát, đánh giá, phân loại làng nghề trên địa bàn thành phố theo quy định. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm cơ sở, hộ gia đình sản xuất trong làng nghề gây ô nhiễm môi trường.

Sở cũng sẽ phối hợp với Sở Nội vụ Hà Nội tổ chức đào tạo theo chương trình bồi dưỡng chuyên sâu về môi trường. Cùng với đó triển khai thực hiện các nhiệm vụ xử lý nước thải làng nghề. Phối hợp với Sở Công Thương đôn đốc, đẩy nhanh tiến độ xây dựng các dự án xử lý nước thải tại các cụm công nghiệp làng nghề; tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở sản xuất trong khu dân cư di chuyển vào các khu, cụm công nghiệp làng nghề...
 
Về lâu dài, Sở Tài nguyên và Môi trường xây dựng đề cương, dự án nhiệm vụ “Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu tích cực liên ngành, trực tuyến phục vụ quản lý, phát triển và bảo vệ môi trường làng nghề trên địa bàn thành phố Hà Nội” trình UBND thành phố giao sở, ngành liên quan thẩm định trình UBND thành phố phê duyệt làm cơ sở triển khai thực hiện giai đoạn 2022-2025. Tuy nhiên, để thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường làng nghề, bên cạnh các giải pháp trên thì cần nêu cao tinh thần chung tay, góp sức của cả cộng đồng, đặc biệt là chính quyền địa phương nơi có làng nghề và người dân sinh sống ở các làng nghề trên địa bàn thành phố Hà Nội, ông Mai Trọng Thái nhấn mạnh thêm.

Về xử lý rác thải nói chung và rác thải làng nghề nói riêng, Thành phố tập trung đẩy nhanh tiến độ xây dựng Nhà máy xử lý nước thải Sơn Đồng (huyện Hoài Đức), hoàn thiện thủ tục xây dựng Nhà máy xử lý nước thải làng nghề Vân Canh (huyện Hoài Đức), cụm xử lý nước thải sinh hoạt, làng nghề xã Vân Hà (huyện Đông Anh)… Đồng thời, Thành phố Hà Nội cũng đang kêu gọi đầu tư xây dựng 8 dự án xử lý nước thải làng nghề, 48 cụm công nghiệp làng nghề tại các huyện, để bảo đảm đến năm 2025, 100% làng nghề đủ điều kiện về bảo vệ môi trường.