Chùa Hương - Điểm du xuân lý tưởng của khách thập phương

Đền Trình có tên chữ là Ngũ Nhạc Linh Từ, là ngôi đền nhỏ nằm ngay bên phải của dòng Suối Yến cách bến đò Yến Vĩ (bến Đục) khoảng 500m thuộc tuyến du lịch chính đi vào chùa Thiên Trù và động Hương Tích. Đền Trình thờ các vị sơn quân canh rừng núi, giữ cửa Chùa, ai vào Chùa phải tới đấy trình diện trước và là một thủ tục ít ai bỏ qua khi tới Chùa Hương. Sau khi dâng lễ ở Đền Trình, đò sẽ đưa du khách đi qua cầu Hội và các ngọn núi với tên gọi lạ lẫm như: núi Đổi Chèo, núi Voi Phục, núi Mâm Xôi vào thẳng bến đò Thiên Trù - điểm bắt đầu của hành trình leo núi.
 
Chùa Thiên Trù toạ lạc trên thềm núi Lão, được xây dựng từ đời Vua Lê Thánh Tông (1460 - 1497). Theo một số sử ký còn lưu lại có kể rằng trong một chuyến tuần thú phương nam lần thứ hai, Vua Lê Thánh Tông cùng tướng sĩ qua vùng núi Hương Sơn nghỉ lại ở thung lũng núi Lão và cho quân lính thổi cơm ăn. Trong lúc thưởng ngoại cảnh sắc thiên nhiên chùa Hương, Vua xem thiên văn thấy vùng này ở vào vị trí của sao Thiên Trù nên nhân đấy nhà Vua đặt tên cho thung lũng này là Thiên Trù.
  Động Hương Tích cách bến Thiên Trù hơn 2000 mét, được coi là trung tâm của khu thắng cảnh chùa Hương, và là đích dừng chân của mọi du khách khi về đây. Nhiều người nói rằng: Hễ ai đi chùa Hương mà chưa vào động Hương Tích thì coi như chưa đi đến nơi.
  Về lịch sử, Chùa Hương được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ 17, gắn liền với tín ngưỡng dân gian thờ Bà Chúa Ba. Theo truyền thuyết thì ở vùng “Linh sơn phúc địa này “ vào thế kỷ đầu tiên đã có công chúa Diệu Thiện tục gọi là chúa Ba ứng thân của Bồ Tát Quán Thế Âm đã vào tu hành 9 năm đắc đạo thành phật đi cứu độ chúng sinh. Vào tháng 3 năm Canh Dần (1770) Chúa Tĩnh Đô Vương Trịnh Sâm tuần du Trấn Sơn Nam với cả quân dưới trướng. Chúa Trịnh Sâm đã vào động Hương Tích thắp hương vãn cảnh và đề lên vách đá cửa động năm chữ “Nam Thiên Đệ Nhất Động”. 
  Lễ hội Chùa Hương được coi là lễ hội dài nhất ở Việt Nam, thời gian tổ chức lễ hội kéo dài 3 tháng. Từ mồng 6 tháng Giêng cho đến hết tháng 3 âm lịch. Mỗi năm, Lễ hội Chùa Hương đón hàng triệu du khách thập phương về trẩy hội và du xuân. Mới đây, Di tích lịch sử và Danh lam thắng cảnh quần thể Hương Sơn (Chùa Hương) được Thủ tướng Chính phủ quyết định xếp hạng là Di tích Quốc gia đặc biệt.