Sáng tạo từ cây cỏ

Theo phả đồ kế truyền của làng nghề Lưu Thượng, nghề guột tế có từ năm 1626, tổ nghề là Nguyễn Thảo Lâm - người đầu tiên tìm ra loại cỏ tế mọc nhiều ở vùng đất này với những đặc tính khác biệt như mềm mại, dẻo dai, màu sắc đẹp và có thể dễ dàng uốn nắn, tạo hình. Bà mang về thử chẻ mỏng, chuốt nhẵn rồi đan thành các loại thúng, giỏ, rổ, rá... Người dân Lưu Thượng học theo bà làm các vật dụng vừa để dùng, vừa mang bán tại các vùng xung quanh. Cứ thế, nghề guột tế ở Lưu Thượng phát triển cho đến nay. Để tưởng nhớ công lao của bà Nguyễn Thảo Lâm, người dân tạc tượng bà và thờ tại đình Lưu Thượng cùng với Thành hoàng làng Sĩ Nhiếp và mở hội vào ngày 16 tháng Mười âm lịch hằng năm.

Về thăm Lưu Thượng, du khách dễ dàng bắt gặp hình ảnh từ trẻ em cho đến người cao tuổi thoăn thoắt chẻ, chuốt cỏ, đan thành những vật dụng bắt mắt. Nghệ nhân Trần Văn Thế ở xóm 7, thôn Lưu Thượng, xã Phú Túc chia sẻ: “Nghề guột tế đã gắn bó với nhiều thế hệ người dân Lưu Thượng nói riêng và xã Phú Túc nói chung. Ở đây ai cũng có thể tham gia vài công đoạn. Trẻ con giúp bố mẹ phơi cỏ. Các cụ già chẻ, chuốt để con cháu đan, nhuộm, tạo hình sản phẩm rồi hun qua diêm sinh, nhúng dầu keo, phơi nắng hoặc sấy khô để sản phẩm bền đẹp. Làm công phu, tỉ mỉ nên các sản phẩm làm từ cỏ tế của Lưu Thượng được khách hàng ưa chuộng nhờ hình thức bắt mắt và độ bền cao”.

Phơi sản phẩm sau khi hoàn thiện.

Theo thợ làng Lưu Thượng, nghề guột tế về cơ bản khá giống nghề mây tre đan. Nhưng cỏ tế có những ưu thế mà các nguyên liệu khác không có, đó là tính dẻo, mềm và đặc biệt là màu đỏ nâu tự nhiên của thân cây. Những năm gần đây, người Lưu Thượng còn kết hợp cỏ tế với cây lục bình để làm nên những sản phẩm đa dạng về hình thức, phong phú về chất liệu. Những nguyên liệu này đều xuất phát từ tự nhiên, thân thiện với môi trường nên được những thị trường khách khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, Ba Lan, Hoa Kỳ... ưa chuộng, đặt hàng suốt nhiều năm qua.

Tìm hướng đi cho làng nghề - du lịch

Khoảng 30 năm trở lại đây, nghề guột tế ngày càng phát triển, lan rộng ra các thôn khác trên địa bàn xã Phú Túc và các xã lân cận. Ông Bùi Hồng Luyến, Chủ tịch UBND xã Phú Túc cho biết: Xã có 8 thôn đều được công nhận là làng nghề, trong đó Lưu Thượng được Thành phố công nhận là làng nghề truyền thống. Toàn xã hiện có 1 HTX tiểu thủ công nghiệp, 13 công ty và nhiều tổ hợp mây tre giang đan, guột tế xuất khẩu. Năm 2019, toàn xã có 1.681 hộ, với 3.895 lao động tham gia sản xuất các mặt hàng tiểu thủ công nghiệp. Tổng giá trị sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp ước đạt 257 tỷ đồng, thu nhập bình quân đạt 62 triệu đồng/ lao động/ năm.

Nhờ liên tục cập nhật, đổi mới mẫu mã sản phẩm nên gia đình nghệ nhân Trần Văn Thế mỗi năm xuất khẩu hàng nghìn mặt hàng, doanh thu đạt 6 - 7 tỷ đồng/năm. Theo ông Thế, bên cạnh các mặt hàng truyền thống, đối tác nước ngoài rất ưa chuộng các loại đồ dùng văn phòng, hàng gia dụng như: Giỏ, lẵng hoa, chao đèn, kệ, tủ quần áo, đồ trang trí, thùng rác... làm từ cỏ tế, mây giang đan. Hiện nay, gia đình ông thu hút thường xuyên 200 - 300 thợ, khi có đơn hàng lớn cần tới hàng nghìn thợ. Gia đình ông giao cho các hộ dân chuyên trách từng khâu theo thế mạnh của mỗi hộ, sau đó gom lại, hoàn thiện sản phẩm và xuất khẩu. Sau khi trừ chi phí, mỗi năm gia đình ông thu nhập khoảng 300 - 400 triệu đồng.

Nhằm phát huy lợi thế làng nghề, theo Bí thư Đảng ủy xã Phú Túc Nguyễn Thanh Thủy, xã đã thực hiện Chương trình 05/CTr-HU ngày 08-01-2015 của Huyện ủy Phú Xuyên về “Xây dựng và phát triển làng nghề truyền thống gắn với du lịch làng nghề giai đoạn 2015 - 2020”. Đến nay, các tuyến đường giao thông liên xã được đầu tư xây dựng và nâng cấp, đáp ứng nhu cầu tham quan làng nghề.

Cùng với đó, công tác tuyên truyền, tập huấn kiến thức du lịch cho cán bộ và người dân được triển khai cùng với các lớp tập huấn sử dụng công nghệ thông tin để các hộ sản xuất tiếp cận thị trường, giới thiệu và quảng bá sản phẩm. Phú Túc chú trọng công tác xây dựng thương hiệu làng nghề với việc đặt tên thương hiệu, thiết kế logo, đăng ký bảo hộ thương hiệu... Nhờ thực hiện nhiều biện pháp đồng bộ, năm 2019, Phú Túc thu hút trên 150 đoàn với tổng số gần 2.000 lượt du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, mua sắm.

Phát triển tour du lịch - làng nghề là hướng đi mà Phú Túc xác định. Ông Bùi Hồng Luyến cho biết, tới đây, Phú Túc sẽ đẩy mạnh công tác bảo tồn, trùng tu và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa, lễ hội truyền thống ở mỗi làng nghề để làm phong phú thêm các hoạt động trải nghiệm cho du khách. Xã mong muốn Sở Du lịch Hà Nội hỗ trợ kết nối với các doanh nghiệp lữ hành để đưa khách tới, đồng thời liên kết với các xã lân cận để tạo thành tour tham quan các làng nghề nổi tiếng ở Phú Xuyên: Làng guột tế Lưu Thượng, làng chế biến kẹo Hoàng Long, làng tò he Phượng Dực, làng mộc Tân Dân... “Trước mắt, chúng tôi cần có cơ chế để duy trì chế độ cho 1 - 2 hướng dẫn viên thường xuyên, có thể là chính người dân tại làng nghề để giới thiệu cho du khách”, ông Luyến chia sẻ.

Theo dự kiến, quý III năm 2020, Cụm công nghiệp làng nghề Phú Túc sẽ hoàn thành việc xây dựng. Đây sẽ là điểm nhấn trong hành trình tham quan, mua sắm của du khách khi đến với Phú Túc, là “bàn đạp” đưa du lịch làng nghề Phú Túc ngày càng vươn xa.

Mỹ An

Theo HNM