Rằm Tháng 7- Lễ Vu lan báo hiếu
![]() |
Lễ Vu Lan, miền bắc hay gọi với cái tên lễ “Xá tội vong nhân”, hay còn gọi là Tết Trung nguyên. Ở các chùa, vào dịp rằm tháng 7 thường tổ chức cúng xá tội vong nhân, cầu siêu cho những người đã chết nhưng không được thờ cúng, lang thang vất vưởng…
Phân tích về ý nghĩa của lễ Vu Lan, PGS.TS Dương Văn Sáu (Đại học Văn hóa Hà Nội) cho biết, lễ này thể hiện một trong những nét văn hóa của Phật giáo, có nghĩa là sự giải thoát. PGS.TS Dương Văn Sáu trích dẫn từ học giả An Chi về nghĩa của từ Vu Lan: Chữ Vu Lan có gốc từ chữ Sanscrit Ullambhana, có nghĩa là “sự giải thoát”, phiên âm ra chữ Hán Việt thành Ullam: Vu Lan, bhana: bồn, Vu Lan bồn còn gọi tắt là Vu Lan, bồn cũng có nghĩa là cái bồn chứa nước thanh tịnh.
Vu Lan mang ý nghĩa của sự giao thoa và hỗn dung văn hóa, tín ngưỡng, ngôn ngữ trong lịch sử của người Việt, được coi là lễ “giải thoát” cho cha mẹ khỏi địa ngục trong đạo Phật. Lễ này là dịp để con cháu tỏ lòng hiếu kính với người đã khuất.
Còn theo sách “Nghi lễ thờ cúng truyền thống của người Việt”, tác giả Hồ Đức Thọ cho biết, lễ Vu Lan bắt nguồn từ một bản kinh ngắn của Phật giáo Đại Thừa “Phật thuyết kinh Vu Lan Bồn”, do Ngài Trúc Pháp Hộ dịch từ tiếng Phạn sang tiếng Hán vào đời Tây Tấn, tức là khoảng năm 750-801 sau Công Nguyên, sau đó được truyền từ Trung Quốc vào Việt Nam, không rõ năm nào.
Tác giả cũng cho biết, lễ Vu Lan bắt nguồn từ công việc đồng áng của người nông dân trước kia. Tháng 6, 7 âm lịch hằng năm thường là thời điểm thu hoạch mùa màng. Người dân làm lễ cúng cầu cho công việc thu hoạch được may mắn, thuận lợi, không gặp trắc trở, không bị quấy nhiễu.
![]() |
Trong cuốn “Tập tục đời người”, nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng cho biết, lễ này bắt nguồn từ sự tích của Phật giáo, đức Tôn giả Mục Kiền Liên có mẹ là bà Thanh Đề mắc tội bị đày xuống địa ngục, cứ bưng bát cơm thì bát cơm lại hóa thành lửa, không ăn được.
Tôn giả Mục Kiền Liên khi đi xuống các tầng địa ngục được tận mắt chứng kiến sự khổ ải của mẹ, cho nên đã kêu với đức Phật. Đức Phật Thích Ca chỉ dạy, bà Thanh Đề sau khi chết bị đày dưới địa ngục là do ở đời làm nhiều việc ác và tham lam.
Vì vậy, muốn cứu được bà ra khỏi cõi địa ngục đau khổ thì vào dịp Rằm tháng 7, sau khi mãn hạ ba tháng an cư của chư Tăng phải sắm sửa lễ vật cúng dường chúng Tăng, cầu thỉnh mười phương Tăng chúng hồi hướng chú nguyện thì bà Thanh Đề mới thoát được cõi địa ngục đau khổ, thoát sinh về cõi thiên cung.
Đức Phật cũng thương tình cho một ngày mở cửa ngục để các vong linh trở lại trần gian, và cúng cháo lá đa cho các vong hồn lang thang.
Nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng phân tích, tháng 7 âm lịch, ở Bắc Bộ thường là mùa mưa, mưa dầm dề suốt ngày, cho nên người ta coi đây là khoảng thời gian các linh hồn đói khát đòi lên dương gian giải oan, hay ăn uống. Ở các gia đình, vào ngày rằm tháng 7, mọi người thường lên chùa làm lễ cúng, đốt mã, cúng cháo đổ vào những chiếc lá đa quấn lại như cái phễu, gọi là cháo lá đa, cắm ở ngoài vườn hay quanh mâm cúng. Các lễ tế thường là lễ cúng đàn “Mông sơn thí thực” của Phật giáo, còn tại các chùa làng, người ta thường hay đọc bài “Văn tế thập loại chúng sinh” của Nguyễn Du, đọc thành 5 giọng kim, mộc, thủy, hỏa, thổ.
Cũng xuất phát từ câu chuyện về Mục Kiền Liên xuống địa ngục xin cứu mẹ, ngày lễ Xá tội vong nhân còn là ngày để người ta tỏ lòng hiếu kính với cha mẹ, tổ tiên trong đời sống. Nghi thức bông hồng cài áo được cho là do Thiền sư Thích Nhất Hạnh đưa vào Việt Nam từ hơn 60 năm trước, nhằm tưởng nhớ công ơn sinh thành của cha mẹ. Ở các chùa, ngoài nghi thức cúng lễ cầu siêu, còn tổ chức nghi thức cài bông hồng màu trắng cho những Phật tử không còn mẹ, và bông hồng màu đỏ cho những Phật tử còn mẹ. Nghi thức này tượng trưng cho lòng biết ơn của con cái dành cho cha mẹ, lan tỏa những việc thiện.
Trong sách “Hội hè lễ tết người Việt”, Giáo sư, Tiến sĩ, nhà sử học, nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Huyên cho biết, quan niệm của người Việt về ngày rằm tháng 7 là tích cực làm việc thiện, cúng lễ, cầu siêu, bố thí… để tránh cho người nhà, gia đình, tổ tiên, cha mẹ mình khỏi những sự trừng phạt do những lỗi lầm khi còn sống. Ngoài cúng gia tiên, gia đình nào cũng cúng cho những cô hồn lang thang quần áo, cháo loãng, bánh kẹo, bỏng ngô, trái cây, gạo, muối… Lễ cúng thường vào xẩm tối. Cúng xong, cháo loãng và gạo, muối được vẩy đi khắp nơi. Các đồ cúng còn lại được chia cho những người hành khất.
GS Nguyễn Văn Huyên mô tả, ngày rằm tháng 7 đã trở thành ngày từ thiện lớn, khi người giàu cho người nghèo, các hội từ thiện đi quyên góp để giúp cho các nhà tế bần, bệnh viện.
Điều quan trọng nhất, mà GS Nguyễn Văn Huyên nhấn mạnh, đó là ngày lễ xá tội vong nhân khuyến khích mọi người ăn ở tốt trong cuộc sống. “Điều quan trọng chẳng phải là kết quả ngay trước mắt: cái ta phải nhằm trong mọi hành vi của đời mình, đấy là trạng thái tận thiện tận mỹ cuối cùng chỉ có thể đạt tới bằng một nỗ lực lâu dài và kiên nhẫn cả về thể chất cũng như tinh thần và trí tuệ” – ông viết.
Người Việt có nhiều dịp lễ hướng về tổ tiên, những người đã khuất trong năm, tiêu biểu là các tiết Thanh Minh, nghi thức tảo mộ. Nhưng lễ Vu Lan vào ngày rằm tháng 7 là dịp lễ quan trọng nhất, lớn nhất thể hiện sự hiếu kính. Lòng hiếu kính này được truyền lại qua nhiều thế hệ, ông bà, cha mẹ cùng giữ gìn để con cháu noi theo, và các lớp con cháu sau này lại tiếp tục gìn giữ và trao truyền. Đó cũng là điều làm nên tinh thần hướng về nguồn cội của người Việt, nhớ ơn tổ tiên, những người đi trước, và sống vì cộng đồng, chia sẻ với những người thiệt thòi, kém may mắn.
Tin liên quan
Tin mới hơn

Khi vũ điệu Chăm làm 'sống' lại không gian tháp cổ
14:07 | 02/07/2025 Văn hóa - Xã hội

Kỳ họp thứ nhất HĐND tỉnh Gia Lai mới, dấu mốc khởi đầu hành trình mới với một niềm tin lớn
11:01 | 02/07/2025 Văn hóa - Xã hội

“Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” - Lịch sử gần gũi từ những câu chuyện dân gian
09:18 | 01/07/2025 Văn hóa - Xã hội

Nhà báo, nhạc sĩ, nhà thơ Đinh Văn Bình: “Không có giới hạn nào giữa báo chí, thơ ca và âm nhạc”
09:54 | 28/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hơn 8.000 tình nguyện viên Thủ đô tiếp sức kỳ thi tốt nghiệp THPT
10:19 | 26/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Nhiệm kỳ 2021–2026, HĐND tỉnh Bình Định hoàn thành xuất sắc sứ mệnh vì dân
09:14 | 26/06/2025 Văn hóa - Xã hội
Tin khác

Kỳ họp cuối của HĐND tỉnh Bình Định, khép lại một giai đoạn, mở ra thời cơ mới
09:15 | 25/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Tổ chức kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025: Chủ động thích ứng với những điểm mới
10:03 | 23/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Bình Định ngày đầu vận hành thử nghiệm mô hình chính quyền 2 cấp thuận lợi
16:15 | 21/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Trường THCS Nguyễn Trường Tộ liên tục đạt thành tích xuất sắc
10:07 | 18/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Lễ tổng kết và trao giải Cuộc vận động sáng tác văn học nghệ thuật về Nghề báo - Người làm báo Thủ đô và cả nước 2025
10:35 | 17/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Ấn tượng đêm chung kết Hoa hậu và Nam vương siêu mẫu thể hình thế giới 2025
23:09 | 15/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hội Nhà văn Hà Nội: Bàn về sáng tác văn học viết cho trẻ em
15:45 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hội Chữ thập đỏ tỉnh Bình Định cầu nối những tấm lòng nhân ái
15:45 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Nhà báo, Nhà văn Hồ Quang Lợi ra mắt sách “Sự thật, Lẽ phải và Ngọn bút”
15:43 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Gia Lai: Huyện Ia Pa vận động gần 2 tỷ đồng ủng hộ xóa nhà tạm, nhà dột nát
15:43 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Bệnh viện Đa khoa Vân Đình hướng tới sự hài lòng của người bệnh
15:40 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Bình Định: Những ngôi nhà mang giá trị nhân văn
15:39 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Nghệ nhân Nguyễn Văn Lưu: Người khôi phục gốm sứ Chu Đậu từ đáy biển
15:39 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Thơ người làng nghề
15:39 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hội luật gia huyện Ba Vì hoàn thành xuất xắc nhiệm vụ được giao
15:38 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Cả nước đã có 16.543 sản phẩm OCOP
14:57 OCOP

Tuổi trẻ Lâm Đồng học và làm theo Bác
11:21 Đào tạo nghề

Nông nghiệp tạo không gian sống chất lượng cao
11:16 Khuyến nông

Làn gió mới cho vùng chè Thái Nguyên
11:01 Làng nghề, nghệ nhân

Xã Hồng Sơn: Những thông tin chi tiết sau sắp xếp
10:59 Nông thôn mới