Nỗi lo mai một nghề thêu tay Quất Động
Nghệ nhân thêu tay Hoàng Thị Khương (xã Quất Động, huyện Thường Tín) bên bức tranh Sơn thủy hữu tình do bà thực hiện.
Quả thực, khi đến gần, nhìn kỹ từng chi tiết trên mỗi bức tranh sinh động với cây cối, dòng suối, núi đồi, hoa lá… mới thấy những bức tranh rực rỡ này được tạo bởi vô số đường chỉ đủ sắc màu, chúng tôi không khỏi trầm trồ về sự tài hoa, tỉ mỉ trước những tác phẩm tuyệt đẹp của người làng nghề thêu tay Quất Động.
Nằm ven quốc lộ 1, làng nghề thêu tay Quất Động từ lâu đã nổi tiếng bởi những tay kim tài hoa. Vào làng, nơi đâu cũng gặp từng nhóm người đủ lứa tuổi, song chủ yếu là phụ nữ cần mẫn bên khung thêu. Từng chân dung con người, cảnh vật, hoa lá… dần hiện ra trên khung vải dưới bàn tay thoăn thoắt của người làng nghề.
Trò chuyện với nghệ nhân Hoàng Thị Khương (sinh năm 1966), bà cho biết, người trong làng vẫn kể chuyện với sự tri ân về Tổ nghề thêu tay đã mang đến sinh kế cho người làng. Bên cạnh đền thờ Thành Hoàng làng là đền thờ cụ Lê Công Hành - người được tôn vinh là ông tổ nghề thêu Việt Nam. Theo nội dung trong văn bia thì Tiến sĩ Lê Công Hành, tên thật là Bùi Công Hành, là người làng Quất Động, sống ở cuối đời Trần, đầu đời Lê (khoảng thế kỷ XIV). Cụ Lê Công Hành từng đi sứ, học nghề thêu rồi trở về truyền dạy cho dân làng Quất Động. Từ thế kỷ XVII, nghề thêu đã phát triển, nổi danh khắp nơi. Hằng năm, cứ vào ngày 12 tháng Sáu âm lịch là ngày giỗ cụ Lê Công Hành, dân làng và đại diện người dân địa phương làm nghề thêu đều về Quất Động cùng thành kính dâng hương tri ân Tổ nghề...
Trò chuyện với những người thợ trong nhóm thêu tại xưởng thêu của nghệ nhân Hoàng Thị Khương, họ cho biết, trước đây, có thời kỳ, sản phẩm thêu tay của Quất Động nổi danh khắp nơi bởi sự sáng tạo và trình độ tay nghề tinh xảo. Hàng thêu tay của Quất Động được xuất khẩu đi nhiều nước, đặc biệt là Nhật Bản - quốc gia ưa chuộng thêu tay trên nền áo kimono... Bởi vậy, từ xa xưa, người làng nghề Quất Động luôn gắn bó với nghề này, thế hệ trước truyền dạy cho thế hệ sau, người dân Quất Động coi cây kim, sợi chỉ, khung thêu như một phần quan trọng của đời sống. Thu nhập từ nghề thêu tay dù không cao nhưng đủ cho người thợ sinh sống ở mức trung bình. Ở Quất Động, hầu như cả làng đều thạo nghề.
Theo bà Khương, để có bức tranh thêu, đầu tiên phải vẽ phác thảo mẫu bằng bút chì trên vải, sau đó người thợ theo nét chì đó để thêu. Kỹ thuật thêu ở Quất Động rất phong phú: Nối đầu, chặn, đâm xô, lùi, bó bạt, đột, thắt gút, kim tuyến… Trong đó, thêu nổi và kim tuyến tốn công nhất bởi sợi chỉ phải kín, thẳng nhưng vẫn phải uyển chuyển, tự nhiên, cân đối…
Nghề thêu nhẹ nhàng song rất cần kỹ thuật và sự khéo léo, tỉ mỉ, cần cù, sáng tạo của người thợ. Giá trị của tác phẩm thêu tay chính là chứa đựng tình cảm, tâm hồn, sự cảm thụ vẻ đẹp của người thợ. Theo kích cỡ và chi tiết của sản phẩm, người thợ có thể hoàn thiện trong vài ngày, vài tháng, thậm chí là vài năm, như bức tranh “Sơn thủy hữu tình” 2mx1,3m được nghệ nhân thực hiện trong vài năm…
Tranh thủ lúc nông nhàn, chị Nguyễn Thị Ngâm cùng chị em trong thôn Quất Động (xã Quất Động, huyện Thường Tín) thêu gia công cho nhà may áo dài.
Như nhiều làng nghề khác, nghề thêu tay của Quất Động cũng trải qua nhiều thăng trầm. Thịnh vượng nhất là những năm của thập kỷ 90, lúc đó, làng nghề làm không hết việc bởi sản phẩm được xuất khẩu tới các nước Đông Âu. Khi các nước này có biến động, việc xuất khẩu bị ngưng trệ, nghề của làng theo đó bị giảm dần…
Thoăn thoắt tay kim, bông sen hồng trên nền tà áo dài trên khung thêu dần hiện ra rất đẹp, chị Nguyễn Thị Ngâm (sinh năm 1968) chia sẻ: “Đây là tà sau, thêu đơn giản, trong 2-3 ngày là xong”. Chị Ngâm thường tranh thủ thêu lúc rảnh rỗi, chứ công việc đồng áng vẫn là chủ yếu. Năm nay, lúa bị chuột phá nên công thêu cũng đỡ được khá nhiều cho trang trải trong sinh hoạt… Hiện, đa số người làng nghề gia công cho các nhà may áo dài và làm theo đơn đặt hàng, mỗi ngày công được khoảng vài trăm nghìn đồng.
Vậy nhưng, hiện nay, do thêu máy thịnh hành nên nghề thêu tay ở Quất Động đang đứng trước nguy cơ mai một. Nhiều cơ sở đầu tư lớn, nhập máy thêu hiện đại, đáp ứng nhu cầu số đông khách hàng “dễ tính”; chỉ còn số ít nhà may thời trang cao cấp hoặc áo dài là sử dụng sản phẩm thêu tay. Bởi vậy, nhiều người trong làng “nản”, đã tìm nghề khác để có thu nhập…
“Dù vậy, không máy móc nào có thể thay thế được sản phẩm thủ công bởi trong đó có sự sáng tạo của từng nghệ nhân; đường kim, mũi chỉ do thêu tay luôn chắc chắn, tinh xảo và “có hồn” hơn thêu máy. Tin tưởng nghề vẫn có chỗ đứng tại thị trường “kỹ tính” nên chúng tôi bảo nhau tiếp tục tìm cách truyền nghề cho con cháu. Trước hết là tri ân Tổ nghề đã dạy cho dân làng sinh kế ngoài làm ruộng; còn nữa “ruộng bề bề không bằng nghề trong tay” nên nghề này với Quất Động cũng chính là nguồn thu nhập lúc nông nhàn; đặc biệt, chúng tôi rất quan tâm truyền nghề cho những người khuyết tật, người sức yếu bởi đây là công việc phù hợp để họ có thu nhập tự trang trải trong cuộc sống...” - nghệ nhân Hoàng Thị Khương tâm sự.
Minh Bắc/Theo HNM
Tin liên quan
Tin mới hơn
Trên 1000 sản phẩm có mặt tại Hội chợ sản phẩm làng nghề và nông sản thực phẩm an toàn Hà Nội
23:00 | 06/11/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề làm đá Bửu Long hàng trăm năm tuổi
14:17 | 06/11/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nồng nàn hương vị rượu Quán Đế Phú Yên
10:22 | 04/11/2024 OCOP
Chiếc mâm mây được ví như linh hồn của dân tộc Hà Nhì
08:50 | 04/11/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tranh gốm Kim Lan - Di sản văn hoá
08:49 | 04/11/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghệ nhân điêu khắc đá mỹ nghệ Cao Văn Chiến
09:35 | 02/11/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Hồi sinh nghề gốm cổ buôn Dơng Bắk
10:07 | 01/11/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Những nghệ nhân tâm huyết với nghề làm nón Mão Cầu
10:06 | 01/11/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Trưng bày nghề thủ công truyền thống tỉnh Ninh Bình
14:25 | 31/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hà Nội: Công nhận danh hiệu 3 làng nghề và làng nghề truyền thống
09:41 | 30/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hiệp hội Làng nghề Hải Phòng Khai trương hoạt động văn phòng đại diện Hiệp hội Làng nghề thành phố tại huyện Kiến Thụy, quận Dương Kinh, quận Đồ Sơn
09:54 | 29/10/2024 Tin tức
Hội làng nghề dệt lụa Vạn Phúc tổ chức Đại hội II, nhiệm kỳ 2024 - 2029
19:07 | 27/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa huyện Hoài Đức tổ chức Đại hội nhiệm kỳ 2024 - 2029
19:09 | 26/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Quảng Nam thu hồi bằng công nhận làng nghề dệt chiếu hơn 500 tuổi
09:23 | 25/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Đắk Lắk: Gốm đen cổ Yang Tao khắc khoải hồi sinh
19:59 | 21/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề Mây tre đan trăm tuổi ở Hoằng Thịnh
19:59 | 21/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Về Trù Sơn, nghe chuyện làng nồi
11:14 | 14/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Có 331 làng nghề, truyền thống được công nhận
11:13 | 14/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bắc Ninh: Làng nghề mộc Bình Cầu hồi sinh
11:13 | 14/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bát Tràng đưa thương hiệu gốm Việt ngày càng vươn xa
11:13 | 14/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hội chợ Làng nghề Việt Nam 2024: Hội tụ hàng nghìn sản phẩm đặc sắc
11:13 | 14/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Huyện Quốc Oai Khai mạc Triển lãm các sản phẩm OCOP, thủ công mỹ nghệ và làng nghề năm 2024
16:19 Tin tức
Làng nghề Bát Tràng là thành viên mạng lưới các Thành phố thủ công sáng tạo toàn cầu
13:43 Nghiên cứu trao đổi
Ra mắt bộ sách “Vang danh nghề cổ”, giới thiệu về các làng nghề thủ công - truyền thống
13:41 Tin tức
Tuần lễ sản phẩm OCOP, sản phẩm đặc trưng các vùng - miền năm 2024
13:40 Tin tức
Tạp chí Tài nguyên và Môi trường tổ chức Diễn đàn “Phụ nữ tiên phong phát triển kinh tế tuần hoàn”
09:09 Tin tức