Hồi sinh ký ức Trung thu bằng giấy dó

Đèn lọng bướm - Mộng Ngài với nhiều màu sắc rực rỡ.

Với người Việt, Trung thu không chỉ gắn liền với mâm cỗ trông trăng, bánh nướng, bánh dẻo, mà còn là ánh sáng lung linh của những chiếc đèn lồng. Đêm Trung thu ngày xưa là tiếng trống lân rộn ràng, là đoàn trẻ ríu rít rước đèn ông sao, đèn kéo quân, đèn cá chép… trên khắp ngõ xóm.

Thế nhưng, theo dòng chảy của đời sống hiện đại, hình ảnh ấy đang dần bị thay thế. Đèn lồng nhựa, đèn điện tử với màu sắc sặc sỡ, âm thanh náo nhiệt chiếm lĩnh thị trường. Sự tiện lợi khiến nhiều phụ huynh lựa chọn, nhưng đồng thời cũng làm mất đi nét đẹp truyền thống, sự gắn bó thủ công và giá trị văn hóa vốn có.

Giữa thực tế đó, triển lãm “Lãm” ra đời như một nỗ lực để “hồi sinh ký ức”, đưa con người tìm lại những giá trị đang bị lãng quên. Triển lãm được tổ chức tại Hà Nội từ ngày 6–14/9/2025, tại không gian nghệ thuật Ái Trà (217A Trường Chinh). Đây là nơi trưng bày những chiếc đèn Trung thu đặc biệt được tạo tác từ giấy dó, tre và màu đất – những chất liệu dân gian lâu đời.

Không dừng lại ở tái hiện, triển lãm còn là hành trình sáng tạo: những chiếc đèn ông sao truyền thống được cách điệu, đèn kéo quân được phục dựng, đồng thời xuất hiện những mẫu thiết kế mới mẻ, mang hơi thở đương đại.

Khác với những sản phẩm công nghiệp, mỗi chiếc đèn trong triển lãm mang trong mình câu chuyện văn hóa. Giấy dó vốn được sử dụng trong thư họa, tranh dân gian, sắc phong… khi kết hợp với tre và màu đất, đã tạo nên một diện mạo mới mẻ nhưng vẫn gợi nhắc đến sự mộc mạc xưa cũ.

Điểm đặc biệt của “Lãm” chính là việc lựa chọn giấy dó làm chất liệu chính. Giấy dó nổi tiếng bởi sự bền dẻo, thoáng khí và mang hồn cốt của văn hóa Việt. Trong bàn tay khéo léo của nghệ nhân, giấy dó không chỉ đơn thuần là tấm giấy, mà trở thành linh hồn của chiếc đèn. Dưới ánh sáng, giấy dó tạo hiệu ứng lung linh, huyền ảo, gợi nhắc về ánh trăng rằm xưa.

Lan tỏa giá trị văn hóa trong đời sống hôm nay

Đèn Bọ Ngựa đã được tác giả thực hiện nhiều công sức, bảo đảm màu sắc hài hòa, tính thấu quang khi sử dụng đèn bên trong.

“Lãm” không chỉ dành cho giới nghệ thuật hay những người yêu văn hóa truyền thống. Triển lãm mở cửa miễn phí, đón tiếp hàng nghìn lượt khách, trong đó có nhiều gia đình và trẻ nhỏ.

Đối với trẻ em, việc được nhìn thấy, thậm chí được tự tay thử làm một chiếc đèn giấy dó là trải nghiệm quý giá. Đó không chỉ là trò chơi thủ công, mà còn là một bài học văn hóa sống động, giúp các em hiểu rằng đèn Trung thu không chỉ để “chơi”, mà còn là một phần của ký ức dân tộc.

Sau Hà Nội, triển lãm “Lãm” sẽ tiếp tục hành trình vào TP. Hồ Chí Minh, diễn ra từ 3–12/10/2025 tại Bảo tàng Nghệ thuật Quang San (Thảo Điền, TP. Thủ Đức). Việc mở rộng không gian triển lãm cho thấy tâm huyết của ban tổ chức trong việc lan tỏa giá trị văn hóa. Không chỉ dừng lại ở một sự kiện nghệ thuật, “Lãm” mong muốn trở thành cầu nối giữa các vùng miền, giữa các thế hệ.

Với người lớn, triển lãm là dịp để tìm lại tuổi thơ, để lắng lại giữa cuộc sống hối hả. Ánh sáng phát ra từ những chiếc đèn giấy dó không chỉ thắp sáng không gian, mà còn thắp sáng những ký ức ngủ quên trong tâm hồn.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, nhiều giá trị truyền thống có nguy cơ mai một. “Lãm” không chỉ gợi nhớ về quá khứ, mà còn mở ra tầm nhìn cho tương lai: làm sao để nghệ thuật truyền thống không bị lãng quên, mà có thể hòa nhập vào đời sống đương đại. Việc kết hợp giấy dó – một di sản thủ công – với thiết kế sáng tạo cho thấy cách thức bảo tồn: không chỉ giữ nguyên hình thức cũ, mà làm mới để phù hợp với nhịp sống hiện đại.

Triển lãm “Lãm” không chỉ đơn thuần là một sự kiện nghệ thuật, mà còn là một hành trình văn hóa: hành trình hồi sinh ký ức, nối dài di sản, khẳng định rằng trong nhịp sống hiện đại, những giá trị truyền thống vẫn có chỗ đứng riêng. Mỗi mùa Trung thu đi qua, ánh sáng từ những chiếc đèn giấy dó sẽ tiếp tục tỏa sáng. Không chỉ để thắp sáng một đêm rằm, mà còn để thắp sáng tâm hồn, để ký ức Trung thu cổ xưa không bao giờ tắt trong lòng người Việt./.