Bình Định: Vẻ đẹp hình tượng rắn Naga trên tháp Dương Long
Hình tượng con rắn trong thần thoại Ấn Độ được coi là rắn thần. Rắn Naga thường được thể hiện có 3 hoặc 5 đầu, đôi khi có đến 7 đầu. Có lẽ không một ngôi tháp Champa nào trang trí rắn Naga nhiều như ở tháp Dương Long. Naga trong tiếng Phạn có nghĩa là rắn lớn, nhằm chỉ con rắn hổ mang, loài rắn có nọc độc rất nguy hiểm. Rắn hổ mang còn tượng trưng cho thần Siva, vì bao hàm cả hai ý nghĩa hủy diệt và tái sinh.
![]() |
Cụm tháp Dương Long ở xã Tây Bình, huyện Tây Sơn, Bình Định |
Ông Bùi Tĩnh, Giám đốc Bảo tàng Bình Định chia sẻ: Truyền thuyết lập quốc của người Khmer kể rằng, có một người Bàlamôn tên là Kaudinya đi thuyền từ Ấn Độ hay Indonesia, đến vùng đất của người Khmer, chiến thắng một nữ vương có tên là Soma hoặc Gagini, con của vua rắn Naga và lấy người phụ nữ này làm vợ, sinh ra dòng dõi các vị vua.
Người Khmer tin rằng chính Kaudinya đã truyền cho họ những bí quyết về nghề trồng lúa và công việc thủy lợi. Vì thế, rắn Naga còn tượng trưng cho sự phồn thực, là loài vật có khả năng bảo vệ nguồn nước và các công trình thủy nông của người Khmer cổ. Rắn Naga thường xuất hiện trên các bậc cầu thang, trên các lối đi, trên ngưỡng cửa hoặc trên các mái tháp để xua đuổi tà ma. Hình tượng rắn Naga cũng xuất hiện rất nhiều trong Bàlamôn giáo và kiến trúc Phật giáo.
![]() |
Khắc họa hình tượng rắn Naga trên tháp Dương Long |
Trong Bàlamôn giáo và Phật giáo Theravada, rắn Naga không những là vị thần mưa mà còn là vị thần dẫn dắt tín đồ ngoan đạo lên cõi niết bàn. Trong các ngôi đền cổ, các kiến trúc sư Khmer luôn xây dựng nhiều chiếc cầu vồng có hình rắn Naga, tượng trưng cho cầu nối liền giữa cõi trần gian và niết bàn. Rắn Naga nhiều đầu còn tượng trưng cho chiếc cầu trải dài dưới chân những ngôi đền núi (thế giới con người) đến đỉnh của ngôi đền (thế giới thần linh).
Theo ông Bùi Tĩnh, rắn Naga cũng là mô típ quan trọng trong nghệ thuật kiến trúc Phật giáo Khmer. Phật thoại mô tả cuộc đời của Đức Phật từ khi ngài mới sinh đến khi nhập cõi niết bàn đều có liên quan đến rắn Naga. Hình tượng rắn Naga bảo vệ cho Đức Phật tọa thiền là một đề tài quen thuộc trong Phật giáo Nam Tông của người Khmer. Trong các ngôi chùa Khmer, rắn Naga ngự trên các mái chùa, các đầu đao để xua đuổi tà ma và bảo vệ Đức Phật.
Trong nghệ thuật kiến trúc tháp Champa, cụm tháp Dương Long có vị trí đặc biệt, được đánh giá là một trong những tháp Champa đẹp nhất Việt Nam và Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ VHTTDL) xếp hạng là di tích Kiến trúc Nghệ thuật năm 1980 và được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là di tích quốc gia đặc biệt ngày 23/12/2015.
![]() |
Rắn Naga thường được thể hiện có 3 hoặc 5 đầu, đôi khi có đến 7 đầu |
Theo các nhà nghiên cứu, tháp Dương Long là sự hội tụ của hai nền nghệ thuật có quan hệ mật thiết và ảnh hưởng lẫn nhau, đó là nghệ thuật kiến trúc tháp Champa và nghệ thuật kiến trúc tháp Khmer.
TS Lê Đình Phụng, Ủy viên Hội Khảo cổ học Việt Nam, cho biết: Tại hai đợt khai quật, khối tượng điêu khắc rắn Naga được tìm thấy nhiều. Đây là khối tượng được sử dụng trang trí bộ phận góc dưới mái thấp. Khối tượng có hình gần bán nguyệt, dáy dài, đỉnh hơi thót lại, cao 0,9m, dài nhất 1,3m thể hiện mỗi bên ba đầu rắn Naga vươn lên. Rắn thể hiện miệng nhọn, mắt tròn lồi dữ tợn, mi nhiều lớp chồng lên nhau, đầu đội vương miện trang trí hạt chấm tròn kết dải, phía trên là những dải họa tiết hoa văn móc xoắn.
![]() |
Tượng rắn Naga 5 đầu trưng bày tại Bảo tàng Bình Định |
Điểm nổi bật của tháp Dương Long còn thể hiện ở sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố truyền thống nghệ thuật Champa với nghệ thuật Khmer, như đề tài trang trí mặt Kala được khắc tạc thuần thục hay khối chân trụ vuông trang trí các bầu vú kết dải vây quanh, được kế thừa từ núm vú trang trí bệ thờ Trà Kiệu, rồi núm vú tròn trĩnh căng sức sống trên thân tháp, đế tháp là những đặc trưng riêng trong nghệ thuật điêu khắc Champa.
TS Lê Đình Phụng bày tỏ: Nếu trước đây các nhà nghiên cứu cho rằng tháp Dương Long (tháp Ngà) có mặt bằng không phải Champa và ảnh hưởng của Khmer ở đây rất đậm nét, thì kết quả khai quật cho thấy tháp Dương Long là sự kết hợp giữa hai loại mặt bằng Champa (đế tháp) và Khmer (thân tháp). Sự hội nhập tạo nên hiệu quả mới trong nghệ thuật kiến trúc điêu khắc Champa, thể hiện rõ tính thống nhất trong đa dạng, nói lên không gian mở của nền văn hóa này trong lịch sử.
Tin liên quan
Tin mới hơn

Giải đua thuyền Rowing vô địch Châu Á 2025
08:51 | 20/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Ấm áp đêm nhạc thiện nguyện ‘Thắp lửa trái tim", gần 700 triệu đồng được quyên góp để ủng hộ đồng bào vùng cao
16:55 | 19/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Tìm thấy 18 hài cốt liệt sĩ tại Gia Lai, những người con trở về trong lòng đất mẹ
09:58 | 18/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Khai mạc hội mùa Thu Côn Sơn - Kiếp Bạc
07:16 | 18/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Pà Thẻn ở Tuyên Quang
09:17 | 15/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Gia Lai triển khai Chiến lược quốc gia về người cao tuổi hướng tới xã hội thân thiện, toàn diện và nhân văn
19:44 | 13/10/2025 Văn hóa - Xã hội
Tin khác

Dấu ấn 65 năm tri ân người nữ anh hùng Mai Thị Nương
17:26 | 13/10/2025 Văn hóa - Xã hội

UNESCO tôn vinh văn hóa trà Việt Nam tại Lễ hội Văn hóa Thế giới Hà Nội 2025
23:21 | 11/10/2025 Tin tức

Kỳ 4: Ngọn đèn của Đảng soi sáng thợ mỏ giữa không gian số
15:51 | 10/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Kỳ 3: Xây dựng “sức đề kháng văn hóa” cho công nhân Than Quảng Ninh trong thời đại số
15:40 | 10/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Kỳ 2: Kiến tạo “miễn dịch số” từ giảng đường đến hầm lò
15:32 | 10/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Tăng sức đề kháng cho công nhân ngành Than Quảng Ninh trước mặt trái của mạng xã hội
15:17 | 10/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Gia Lai hỗ trợ 10 tỷ đồng và cử đoàn bác sĩ lên đường cứu trợ vùng lũ các tỉnh miền Bắc
13:17 | 10/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý nét văn hóa làng biển hòa nhịp cùng du lịch và nông thôn mới
22:01 | 08/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Phế tích tháp Phú Ân quần thể kiến trúc Champa quy mô lớn tại Gia Lai
22:03 | 04/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Hải Phòng Khai mạc tuần du lịch và xúc tiến thương mại tại đền Kiếp Bạc
11:17 | 04/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Đoàn đại biểu dự Đại hội Đảng bộ tỉnh Phú Thọ dâng hương tưởng niệm các Vua Hùng
06:11 | 04/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Khi hoa văn đình làng trở thành nguồn cảm hứng cho quà Tết Nguyên đán
00:02 | 03/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Câu lạc bộ Hưu trí Quy Nhơn chúc thọ hội viên nhân Ngày Quốc tế Người cao tuổi
09:00 | 02/10/2025 Văn hóa - Xã hội

“Ông” trâu của Nghệ nhân dân gian Đinh Đình Phú giành ngôi vô địch tại Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn năm 2025
14:13 | 01/10/2025 Văn hóa - Xã hội

Tết Trung thu phố cổ Hà Nội 2025: Gìn giữ hồn cốt, lan tỏa sáng tạo
13:53 | 29/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Nghề đi chợ ở Phúc Sơn: Từ làng đến những chuyến xe chở thịt ra phố
15:25 Làng nghề, nghệ nhân

Phát triển chăn nuôi an toàn, gắn sản xuất với tiêu thụ
09:43 Khuyến nông

Xây dựng xã Tây Phương thành “hạt nhân” phát triển phía Tây Thủ đô
09:42 Nông thôn mới

Bắc Bộ ngày nắng, đêm trời chuyển lạnh
09:38 Môi trường

Giá vàng hầu như đứng yên sau một tuần biến động mạnh
09:37 Kinh tế