Vẻ đẹp độc đáo Lũy cổ Phương Mai
Theo sự chỉ dẫn của người dân, chúng tôi ra bến Hàm Tử chỉ mất 10 phút đi đò ngang là qua được khu vực 9 hay còn gọi là Hải Minh thuộc phường Hải Cảng, TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định để tham quan tìm hiểu về di tích lịch sử Lũy cổ Phương Mai và di tích lịch sử Tượng đài Trần Hưng Đạo.
Từ Tượng đài Trần Hưng Đạo nằm trên núi Tam Tòa, xuôi theo con dốc nhỏ chừng vài trăm mét, chúng tôi phát hiện một cổng thành cổ kiên cố cao và sâu khoảng 3m, rộng tầm 5m nằm lọt thỏm trong khuôn viên Trạm quản lý đèn biển Phước Mai. Đi qua con dốc, chúng tôi vào Trạm là nhìn thấy cổng thành với bờ tường thành dài tầm 5-6m được xây ghép bằng đá và in dấu ấn thời gian xây dựng hàng trăm năm trước.
![]() |
Lũy cổ Phương Mai nằm trong khuôn viên Trạm quản lý đèn biển Phước Mai |
Theo hồ sơ di tích, Lũy cổ Phương Mai nằm trên hai điểm của bán đảo Phương Mai, tục danh gọi Gò Vũng Tàu (hay Hải Minh trong) và Gò Kinh Để (hay Hải Minh ngoài) cũng có tên là Hải Khẩu (cửa biển).
Lũy cổ Phương Mai là một hệ thống công trình quân sự phòng thủ cửa biển gồm pháo đài kiên cố, kỳ đài, đồn trú, kho dự trữ được xây dựng, sử dụng dưới triều Tây Sơn và triều Nguyễn. Đây là loại hình kiến trúc thành lũy với cách xây ghép đá tự nhiên, bố trí các phòng tuyến chặt chẽ thể hiện kỹ thuật xây dựng và nghệ thuật quân sự của cha ông ta trong lịch sử.
Trao đổi với chúng tôi, nhân viên Trạm quản lý đèn biển Phước Mai, cho biết: Di tích Lũy cổ Phương Mai được cơ quan chức năng cấm mốc để khoanh vùng bảo vệ. Ngoài việc quản lý đèn biển Phước Mai, anh em đơn vị đều phải mở cửa thường xuyên để người dân và du khách đến tham quan di tích Lũy cổ.
![]() |
Bia di lịch lịch sử Lũy cổ Phương Mai |
Cùng đi tham quan Lũy cổ Phương Mai với chúng tôi, ông Nguyễn Thái Học, hiện sinh sống ở khu vực 9, phường Hải Cảng, cho hay: Ngư dân ở đây quen gọi lũy đá Phương Mai là bờ thành cổ. Năm 2010, Lũy cổ Phương Mai được UBND tỉnh Bình Định xếp hạng di tích. Cùng với Tượng đài Trần Hưng Đạo và di tích núi Tam Tòa, Lũy cổ Phương Mai trở thành điểm đến của những người thích tìm hiểu về lịch sử, văn hóa khi có dịp đặt chân lên bán đảo Phương Mai.
Ở góc độ nghiên cứu, TS. Đinh Bá Hòa, nguyên Giám đốc Bảo tàng tổng hợp Bình Định (nay Bảo tàng Bình Định), chia sẻ: Ở phía Đông đầm Thị Nại, bán đảo Phương Mai được ví như bức bình phong khổng lồ án ngữ phía biển cho Quy Nhơn. Cửa biển Thị Nại có vị trí chiến lược quan trọng nên người xưa đã xây dựng một pháo đài tên là Hổ Ki rất kiên cố trên núi Tam Tòa (còn gọi là núi Đá Đen). Phía sau pháo đài, tại Gò Vũng Tàu và Gò Kinh Để là lũy đá.
![]() |
Cổng thành Lũy cổ Phương Mai |
Cũng theo TS. Đinh Bá Hòa, tuyến phòng thủ trên núi Tam Tòa được xây dựng dưới triều Tây Sơn và hoàn thiện vào thời nhà Nguyễn. Lũy đá trên Gò Kinh Để dài khoảng 100m, điểm đầu nối với pháo đài Hổ Ki nhằm bảo vệ pháo đài Hổ Ki nếu bị tấn công từ phía sau, đồng thời ngăn không cho quân địch tiến từ sườn núi phía Đông vào bên trong cửa Thị Nại đánh chiếm pháo đài. Lũy trên Gò Vũng Tàu dài chừng 600m, có nhiệm vụ ngăn quân địch đi bằng đường thủy đến Hải Giang, sau đó theo sườn núi phía Đông lên chiếm mặt phía Tây của pháo đài và chiếm cửa biển Thị Nại.
TS. Đinh Bá Hòa chia sẻ: Để khai thác và bảo tồn Lũy cổ Phương Mai, chính quyền địa phương cùng cơ quan chức năng cần khai thác du lịch mạo hiểm, ở đây có thể kết hợp với tham quan các hang yến, ngắm Quy Nhơn. Rất hiếm thành phố nào có nhiều di tích cổ nằm trong nội thành như TP Quy Nhơn (Tháp Đôi, Lũy cổ Phương Mai và Tượng đài Trần Hưng Đạo). Sự giao thoa văn hóa này có thể bắt nguồn từ Chămpa, sau đến Tây Sơn và cuối cùng là thời Nguyễn. Nếu chúng ta xây dựng hạ tầng đường giao thông thuận lợi thì khai thác du lịch rất tốt.
![]() |
Bờ tường thành Lũy cổ Phương Mai tồn tại hàng trăm năm nay |
Nhằm khai thác tiềm năng vẻ đẹp của dãy núi bán đảo Phương Mai, đầm Thị Nại, trong đó có Lũy cổ Phương Mai, ông Phan Tuấn Hoàng, Trưởng Phòng Văn hóa – Thông tin TP Quy Nhơn, cho biết: Hiện nay, UBND TP Quy Nhơn xây dựng, giới thiệu sản phẩm tour du lịch tại làng chài Hải Minh, để người dân và du khách có thể thuận lợi di chuyển tham quan tại di tích Lũy cổ Phương Mai và núi Tam Tòa. Theo phân cấp quản lý di tích, trong thời gian tới di tích Lũy cổ Phương Mai sẽ được giao lại cho phường Hải Cảng quản lý bảo vệ và thực hiện việc khai thác để thu hút khách du lịch và bảo tồn di sản di tích lịch sử Lũy cổ Phương Mai.
Tin liên quan
Tin mới hơn

Khi vũ điệu Chăm làm 'sống' lại không gian tháp cổ
14:07 | 02/07/2025 Văn hóa - Xã hội

Kỳ họp thứ nhất HĐND tỉnh Gia Lai mới, dấu mốc khởi đầu hành trình mới với một niềm tin lớn
11:01 | 02/07/2025 Văn hóa - Xã hội

“Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” - Lịch sử gần gũi từ những câu chuyện dân gian
09:18 | 01/07/2025 Văn hóa - Xã hội

Nhà báo, nhạc sĩ, nhà thơ Đinh Văn Bình: “Không có giới hạn nào giữa báo chí, thơ ca và âm nhạc”
09:54 | 28/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hơn 8.000 tình nguyện viên Thủ đô tiếp sức kỳ thi tốt nghiệp THPT
10:19 | 26/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Nhiệm kỳ 2021–2026, HĐND tỉnh Bình Định hoàn thành xuất sắc sứ mệnh vì dân
09:14 | 26/06/2025 Văn hóa - Xã hội
Tin khác

Kỳ họp cuối của HĐND tỉnh Bình Định, khép lại một giai đoạn, mở ra thời cơ mới
09:15 | 25/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Tổ chức kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025: Chủ động thích ứng với những điểm mới
10:03 | 23/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Bình Định ngày đầu vận hành thử nghiệm mô hình chính quyền 2 cấp thuận lợi
16:15 | 21/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Trường THCS Nguyễn Trường Tộ liên tục đạt thành tích xuất sắc
10:07 | 18/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Lễ tổng kết và trao giải Cuộc vận động sáng tác văn học nghệ thuật về Nghề báo - Người làm báo Thủ đô và cả nước 2025
10:35 | 17/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Ấn tượng đêm chung kết Hoa hậu và Nam vương siêu mẫu thể hình thế giới 2025
23:09 | 15/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hội Nhà văn Hà Nội: Bàn về sáng tác văn học viết cho trẻ em
15:45 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hội Chữ thập đỏ tỉnh Bình Định cầu nối những tấm lòng nhân ái
15:45 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Nhà báo, Nhà văn Hồ Quang Lợi ra mắt sách “Sự thật, Lẽ phải và Ngọn bút”
15:43 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Gia Lai: Huyện Ia Pa vận động gần 2 tỷ đồng ủng hộ xóa nhà tạm, nhà dột nát
15:43 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Bệnh viện Đa khoa Vân Đình hướng tới sự hài lòng của người bệnh
15:40 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Bình Định: Những ngôi nhà mang giá trị nhân văn
15:39 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Nghệ nhân Nguyễn Văn Lưu: Người khôi phục gốm sứ Chu Đậu từ đáy biển
15:39 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Thơ người làng nghề
15:39 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Hội luật gia huyện Ba Vì hoàn thành xuất xắc nhiệm vụ được giao
15:38 | 13/06/2025 Văn hóa - Xã hội

Cả nước đã có 16.543 sản phẩm OCOP
14:57 OCOP

Tuổi trẻ Lâm Đồng học và làm theo Bác
11:21 Đào tạo nghề

Nông nghiệp tạo không gian sống chất lượng cao
11:16 Khuyến nông

Làn gió mới cho vùng chè Thái Nguyên
11:01 Làng nghề, nghệ nhân

Xã Hồng Sơn: Những thông tin chi tiết sau sắp xếp
10:59 Nông thôn mới