Tâm huyết phục hồi lồng đèn xưa

Với mong muốn phục dựng lồng đèn Trung Thu truyền thống chị Thủy quyết định thành lập thương hiệu Khởi Đăng Tác Khí.

Xuất phát từ niềm yêu mến văn hóa truyền thống, mong muốn giữ gìn và phát huy giá trị Việt, năm 2022 Kim Thủy thành lập Khởi Đăng Tác Khí nhằm hồi sinh những chiếc lồng đèn mà các nghệ nhân xưa đã làm cách đây khoảng 100 năm.

“Vài năm trước, khi đọc thông tin và xem hình ảnh về Lý ngư hóa long (Cá chép hóa rồng) của nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Bách, tôi mê mẩn trước vẻ đẹp độc đáo của chiếc lồng đèn xưa. Tôi suy nghĩ tại sao những hình ảnh tuyệt đẹp ấy không được nhiều người biết đến? Để tìm lời giải cho câu hỏi này, tôi bắt tay vào việc thực hiện ý tưởng phục dựng các mẫu lồng đèn cổ truyền”, chị Thủy chia sẻ.

Tên Khởi Đăng Tác Khí lấy cảm hứng từ điển tích “Nhất cổ tác khí”. Trong đó, “Nhất cổ” là tiếng trống nổi lên khi bước vào trận chiến, “tác khí” với tác là nhấc lên, như trong cụm “chấn tác tinh thần” (tức là làm tinh thần phấn chấn lên). Thay từ “Nhất cổ” thành “Khởi đăng”, chị Thủy mong rằng những chiếc đèn do chị tạo nên có thể góp phần đánh thức, khởi tạo tình yêu văn hóa truyền thống.

Chị Thủy chia sẻ: “Để khôi phục đúng mẫu mã ngày xưa, tôi đã nghiên cứu hình ảnh, tư liệu đèn lồng Trung Thu Việt Nam đầu thế kỷ XX. Hơn thế nữa, tôi đã ngồi hàng tháng trời thiết kế hình ảnh và làm việc với các cộng sự để cùng nhau phỏng dựng những mẫu lồng đèn xưa”. Bởi quá trình phục hồi lồng đèn xưa không hề đơn giản. Khó khăn đầu tiên chị Thủy gặp phải là nguồn tư liệu để đối chiếu vật phẩm văn hoá xưa khá hiếm và chỉ có thể phỏng dựng lại theo hình ảnh xưa còn lưu lại nên độ chính xác của sản phẩm chỉ ở mức độ tương đối. Tiếp đến là phải tìm vật liệu phù hợp. Lúc đầu, chị Thủy dùng thử ruột mây nhưng mềm quá, ruột tre không đủ dẻo dai, sau cùng mới tìm ra vật liệu phù hợp là sợi trúc.

Những sản phẩm lồng đèn truyền thống xinh xắn, tinh xảo và lung linh sắc màu của Khởi Đăng Tác Khí

Gian nan là thế, nhưng cô gái trẻ vẫn miệt mài chế tác nên nhiều chiếc lồng đèn độc đáo, rực rỡ sắc màu. Không phụ sự cố gắng của chị Thủy và cộng sự, qua một năm hoạt động, sản phẩm lồng đèn do Khởi Đăng Tác Khí phục chế đã nhận được nhiều sự yêu thích từ khách hàng. Trong tương lai, chị Thủy mong muốn tiếp tục nâng tầm chất lượng để lồng đèn không chỉ là sản phẩm giải trí mà còn là một tác phẩm nghệ thuật.

Quá trình làm việc tại cơ sở, chị Thủy vô cùng nghiêm túc và đặt ra nhiều tiêu chuẩn khắt khe, tự tay chỉ vẽ và hướng dẫn cho cộng sự. Bởi sự nhiệt huyết trên, chị Thủy đã làm lay động lòng yêu nghề, sự say mê, thích thú của “người thợ” trẻ về nghề làm lồng đèn thủ công truyền thống. Dù hiện tại Khởi Đăng Tác Khí chỉ có 12 nhân sự nhưng họ đều là những người vô cùng kéo tay, tâm huyết và say nghề.

Hồi sinh lồng đèn Trung Thu truyền thống

Các bạn trẻ đang ráp khung cho lồng đèn hình cá

Dịp tết Trung Thu năm 2022, khi thấy có nhiều loại đèn lồng nhựa xuất xứ từ Trung Quốc tràn lan khắp thị trường, chị Thủy đau đáu nghĩ về chiếc lồng đèn xưa và nỗi lo bị xâm thực văn hóa. Vì vậy, chị quyết tâm đưa lồng đèn xưa mang hồn cốt nước Việt trở lại với cuộc sống hiện đại. Sau khi nghiên cứu, chị Thủy bắt tay vào việc thiết kế và chế tác. Các khâu làm lồng đèn được chị Thủy và cộng sự thực hiện một cách cầu kỳ, tỉ mẩn. Chuẩn bị xong phần khung tre kèm dây thép mô phỏng hình ảnh Ngư Long, Cự Giải, Vọng Nguyệt,… theo kích thước lớn nhỏ khác nhau, lồng đèn cặp Vọng Nguyệt sẽ được đem đi ráp khung, in hoa văn trên giấy dó, căng giấy trên khung tre, hoàn thiện cạnh, làm hoa giấy và cờ trang trí. Thời gian hoàn thành sản phẩm khoảng 4 giờ. Với lồng đèn Ngư Long thì cần uốn khung; lợp giấy kiếng; vẽ trang trí thân, mây, vây, đuôi, cánh; hoàn thiện viền; căng treo lên dây. Thời gian hoàn thành lồng đèn từ 24 đến 30 giờ.

“Mỗi giai đoạn đều cần độ hoàn thiện, chính xác cao vì đều ảnh hưởng đến các khâu tiếp theo. Ví dụ như khi khung căng sai vị trí dẫn đến khó dán, dán không thẳng sẽ không vẽ đẹp được”, chị Thủy cho biết.

Mọi người đang thực hiện công đoạn ráp chi tiết và lên dây treo mây

Chị Kim Thủy là một nhà thiết kế nội thất nên chị luôn tìm tòi, học hỏi để thổi làn gió mới vào những chiếc đèn lồng Trung Thu cổ xưa. Nếu như lồng đèn truyền thống chủ yếu tạo nên từ ba màu chủ đạo đỏ, vàng, xanh lá cây thì giờ đây chị đã “khoác” thêm nhiều chiếc áo mới sống động hơn, bắt mắt hơn cho món đồ xưa cũ này. Nhiều người không khỏi ngạc nhiên khi chứng kiến những chiếc đèn lồng mang hình dáng các con vật, nhiều mẫu lồng đèn ngỡ như chỉ xuất hiện ở dịp tết Trung Thu ngày xưa.

Không gian của hàng được Kim Thủy bày trí một cách đẹp mắt

Trung Thu năm nay, Khởi Đăng Tác Khí có thêm lồng đèn Tiến sĩ giấy (phỏng dựng bằng giấy mỹ thuật cao cấp, phần mặt tượng làm bằng cao lanh) bên cạnh các mẫu lồng đèn cặp Vọng Nguyệt (khung tre, giấy dó, giấy điệp); lồng đèn Ngư Long, Cự giải (khung trúc, giấy kiếng) và các mẫu lồng đèn trang trí khác. Hiện tại, sản phẩm lồng đèn truyền thống được chị Kim Thủy phục dựng, trưng bày và phân phối tại cửa hàng tọa lạc ở số 79 Đinh Tiên Hoàng, phường Đa Kao, quận 1, TP. Hồ Chí Minh hoặc thông qua trang fanpage facebook Khởi Đăng Tác Khí. Dự kiến dịp tết Trung Thu năm 2023, cửa hàng cung cấp khoảng 200 lồng đèn cho thị trường với mức giá từ 385,000 – 5.830.000 vnđ/ chiếc.

Cửa hàng cung cấp nhiều dòng sản phẩm lồng đèn cổ truyền như Ngư Long, Cự Giải, Vọng Nguyệt, Tiến Sĩ giấy,...

Những khó khăn, chị Kim Thủy cùng những cộng sự đã thành công khi đưa chiếc lồng đèn Trung Thu cổ truyền ngỡ như đang dần biến mất đã hồi sinh vô cùng ấn tượng. Mỗi chiếc lồng đèn, những người trẻ gửi gắm sự trân quý, nâng niu, gìn giữ “di sản” văn hóa của dân tộc. Thời gian tới, Khởi Đăng Tác Khí sẽ lên kế hoạch tổ chức các chương trình workshop để khách hàng có thể trải nghiệm làm lồng đèn truyền thống, giúp mọi người cảm nhận nét đặt trưng của Tết Trung Thu thời xa xưa, góp phần làm nên một mùa đoàn viên nhiều ý nghĩa.