Các làng nghề được phân loại theo 8 loại hình sản xuất gồm: Chế biến lương thực, thực phẩm; thủ công, mỹ nghệ; nhuộm, thuộc da; tái chế chất thải; gia công cơ kim khí; sản xuất vật liệu xây dựng; chăn nuôi, giết mổ gia súc; một số loại hình khác.

Đa số các làng nghề này ít đầu tư xây dựng các hệ thống thu gom rác thải, xử lý môi trường. Hoạt động sản xuất làng nghề phát sinh ô nhiễm cao nhưng tại khu vực này hầu như không có công trình xử lý chất thải phù hợp. Một số công trình nghiên cứu thử nghiệm xử lý nước thải làng nghề đã được triển khai nhưng hiệu quả còn thấp và kém ổn định.

Các công trình xử lý nước thải tập trung của các làng nghề hầu hết chưa được đầu tư; một vài điểm đang đầu tư nhưng chưa thực sự đi vào hoạt động, dẫn đến việc các nguồn nước bị ô nhiễm nghiêm trọng bao gồm cả nguồn nước ngầm. Các tiêu chí đánh giá mức ô nhiễm môi trường đều vượt giới hạn cho phép, đặc biệt tiêu chí coliform vượt hàng trăm lần, các chất độc hại như COD, BOD, nitrat, amoni đều vượt mức cho phép.

Cần có biện pháp xử lý khắc phục ô nhiễm môi trường các làng nghề.

Để giải quyết tình trạng này, UBND Thành phố Hà Nội đã phê duyệt Đề án Bảo vệ môi trường làng nghề trên địa bàn Thành phố Hà Nội đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030.

Thành phố cũng đã phân loại 128 làng nghề để xem xét mức độ ô nhiễm môi trường. Đây là những nỗ lực của Thành phố Hà nội trong xử lý ô nhiễm, bảo vệ môi trường làng nghề và nông thôn gắn với thực hiện Nghị quyết số 11 về bảo vệ môi trường trên địa bàn Thành phố.

UBND Thành phố giao Sở Tài nguyên và Môi trường tiếp tục phối hợp, hướng dẫn các quận huyện có làng nghề rà soát thực hiện nhiệm vụ. Năm 2019, Sở đã rà soát, đánh giá phân loại 128 làng nghề; Năm 2020, rà soát đánh giá phân loại 107 làng nghề nhằm đánh giá, phân loại theo mức độ ô nhiễm môi trường đối với các làng nghề theo Thông tư 31/2016/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường để có kế hoạch xử lý ô nhiễm phù hợp với từng loại hình sản xuất, với điều kiện thực tể của địa phương.

Đồng thời, UBND Thành phố giao Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì thực hiện các nhiệm vụ: Xây dựng và thực hiện kế hoạch truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng tại các khu vực làng nghề trong giai đoạn 2018 - 2020; bổ sung, hoàn thiện các cơ chế, chính sách về lĩnh vực bảo vệ môi trường làng nghề trên địa bàn Thành phố.

Đi đôi với việc thực hiện nhiệm vụ trên, UBND Thành phố chỉ đạo thực hiện một số dự án đầu tư xử lý nước thải làng nghề quy mô lớn, gồm: Nhà máy xử lý nước thải Cầu Ngà, cụm làng nghề tại xã Dương Liễu (Hoài Đức), công suất 20.000m3/ngày đêm đã hoàn thành, quản lý vận hành từ tháng 10-2016; Cơ bản hoàn thành Nhà máy xử lý nước thải tại xã Sơn Đồng (huyện Hoài Đức) công suất 8.000 m3/ngày đêm, tiếp nhận nước thải của 5 xã: Đắc Sở, Yên Sở, Sơn Đồng, Đức Giang, Tiền Yên; Triển khai dự án xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung tại làng nghề dệt nhuộm xã Phùng Xá (huyện Mỹ Đức) công suất 500 m3/ngày đêm.

UBND Thành phố cũng giao Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình cấp nước, thoát nước và môi trường Thành phố kêu gọi, lựa chọn nhà đầu tư xây dựng nhà máy xử lý nước thải tại xã Vân Canh (huyện Hoài Đức) công suất 4.000m3/ngày đêm, tiếp nhận nước thải của 4 xã: Vân Canh, Kim Chung, Lại Yên, Di Trạch; hệ thống xử lý nước thải làng nghề cơ kim khí Thanh Thùy (huyện Thanh Oai) công suất 1.000 m3/ngày đêm thuộc dự án khắc phục ô nhiễm môi trường đặc biệt nghiêm trọng trên địa bàn Thành phố.

Đồng thời, Thành phố Hà Nội đã chỉ đạo các sở, ngành có liên quan đưa vào danh mục kêu gọi xã hội hóa đầu tư xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề, gồm: 8 dự án xử lý nước thải, rác thải tại các làng nghề trên địa bàn các huyện Quốc Oai, Mê Linh, Hoài Đức, Thường Tín với tổng vốn đầu tư dự kiến khoảng 569 tỷ đồng; Đầu tư xử lý nước thải tại 48 cụm công nghiệp phát triển làng nghề trên địa bàn các huyện: Phúc Thọ, Thạch Thất, Quốc Oai, Hoài Đức, Thanh Oai, Thường Tín, Ứng Hòa, Phú Xuyên, Chương Mỹ, Thanh Trì và quận Hà Đông với tổng vốn đầu tư dự kiến khoảng 8.983,8 tỷ đồng.
Đối với việc thu gom, xử lý chất thải rắn tại các làng nghề, hiện nay được thực hiện bởi các tổ thu gom tự quản do UBND xã trực tiếp quản lý hoặc giao cho các thôn tự quản lý hoặc do đơn vị vệ sinh môi trường thực hiện; tự cân đối trên cơ sở nguồn thu phí vệ sinh môi trường.

Đến hết năm 2020, một trong những nhiệm vụ trọng tâm Hà Nội sẽ thực hiện là triển khai đầu tư xây dựng và vận hành các mô hình thí điểm xử lý ô nhiễm theo công nghệ tiên tiến và phù hợp với các nhóm làng nghề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng theo các loại hình sản xuất khác nhau được đầu tư theo mô hình dự án cấp bách được Thành phố hỗ trợ 100% kinh phí. Nghiên cứu triển khai các mô hình xử lý ô nhiễm môi trường phù hợp với điều kiện thực tế của từng làng nghề.

Tiếp tục thực hiện Quyết định số 577/QĐ-TTg ngày 11/4/2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án tổng thể bảo vệ môi trường làng nghề đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 với mục tiêu 100% các cơ sở sản xuất trong làng nghề chưa được công nhận có biện pháp xử lý chất thải theo quy định hoặc lập kế hoạch di dời vào khu, cụm công nghiệp làng nghề hoặc chấm dứt hoạt động; di dời toàn bộ các cơ sở sản xuất thuộc nhóm giấy tái chế, tái chế kim loại, tái chế nhựa, nhuộm, giết mổ gia súc và các cơ sở ô nhiễm môi trường nghiêm trọng hoạt động trong khu dân cư vào khu, cụm công nghiệp làng nghề.

Bài và ảnh Nguyên Đàm