Theo quy hoạch phát triển nghề, làng nghề TP. Hà Nội đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030, hiện nay Hà Nội có tới 1.350 làng nghề và làng có nghề chiếm 56% số làng ở khu vực nông thôn. Với quy mô như vậy Hà Nội là địa phương có số lượng làng nghề lớn nhất cả nước với đa dạng các ngành nghề. Làng nghề có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, xã hội của địa phương như giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động ở làng nghề; Góp phần chuyển dịch cơ cấu và đa dạng hóa kinh tế nông thôn đồng thời góp phần vào công cuộc bảo tồn các giá trị truyền thống.

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, trong những năm qua, sự chuyển biến tích cực về nhận thức của các cấp, các ngành, sự tham gia tích cực của các tổ chức chính trị- xã hội, các Hiệp hội ngành nghề cùng với sự năng động sáng tạo của người dân nên nghề và làng nghề được khôi phục, củng cố và ngày càng phát triển. Nhiều nghề, làng nghề được khôi phục và phát triển nhanh, bền vững, như nghề thêu, ren, dệt lụa, gốm sứ, sơn mài, khảm trai, mây tre đan... và các ngành nghề khác như: Bảo quản, chế biến nông sản thực phẩm, nuôi trồng sinh vật cảnh, dệt may... đáp ứng nhu cầu thị trường.

Môi trường tại các làng nghề ở Hà Nội cần được quan tâm đặc biệt

Sự chuyển biến tích cực đó góp phần nâng cao đời sống của người lao động, tạo việc làm ổn định, tăng thu nhập cho người lao động, thu hẹp sự khác biệt giữa khu vực thành thị và nông thôn. Đồng thời, củng cố, giữ vững trật tự an ninh xã hội, giảm tỷ lệ hộ nghèo, góp phần phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, hạn chế di dân tự do và bảo tồn các giá trị văn hóa dân tộc.

Hiện nay, các làng nghề Hà Nội định hình và phát triển theo 5 xu thế cơ bản: Phát triển thành các cụm công nghiệp làng nghề; Phát triển làng nghề truyền thống kết hợp du lịch; Phát triển, bảo tồn và khôi phục các làng nghề truyền thống phục vụ nhu cầu trong nước; Phát triển và bảo tồn các làng nghề truyền thống hướng tới thị trường quốc tế và Phát triển làng nghề mới gắn với chương trình xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, bên cạnh những yếu tố tích cực trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, sự phát triển mạnh của các làng nghề cũng tạo ra một số mặt tiêu cực đòi hỏi phải có các giải pháp phù hợp để giải quyết các vấn đề.

Để tăng cường công tác bảo vệ môi trường làng nghề, năm 2017 Sở Tài nguyên và Môi trường đã tham mưu, trình UBND Thành phố phê duyệt Đề án bảo vệ môi trường làng nghề trên địa bàn Thành phố Hà Nội đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. Đề án xác định mục tiêu: "Tăng cường mạnh mẽ thực hiện công tác bảo vệ môi trường trong quản lý và phát triển làng nghề trên địa bàn Thành phố Hà Nội; Hoàn thiện hệ thống quản lý môi trường nhằm tăng cường năng lực giám sát và khắc phục ô nhiễm môi trường làng nghề; Ngăn chặn việc phát sinh các làng nghề gây ô nhiễm môi trường mới".

Triển khai nhiệm vụ theo Đề án được giao, Sở Tài nguyên và Môi trường đã tập trung nguồn lực để thực hiện công tác đánh giá, phân loại mức độ ô nhiễm môi trường tại các làng nghề trên địa bàn Hà Nội theo quy định về bảo vệ môi trường cụm công nghiệp, khu kinh doanh, dịch vụ tập trung, làng nghề và cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ; Làm cơ sở để đề xuất các giải pháp xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề cho phù hợp với đặc điểm của làng nghề trong giai đoạn tiếp theo.

Giai đoạn 2017 - 2020, Sở Tài nguyên và Môi trường thực hiện chương trình rà soát đối với 315 làng nghề, đã tiến hành đánh giá, phân loại mức độ ô nhiễm đối với 293 làng nghề đang hoạt động, trong đó có 271 làng nghề được công nhận. Kết quả cho thấy: Có 139 làng nghề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng (chiếm tỷ lệ 47,5%); 91 làng nghề ô nhiễm (chiếm tỷ lệ 31%), còn lại 21,5% làng nghề được phân loại không ô nhiễm (tương đương 63 làng nghề).

Ở lần đánh giá này, nhiều nhóm ngành nghề có nhiều làng nghề gây ô nhiễm môi trường như: Nhóm ngành thủ công mỹ nghệ; nhóm ngành chế biến nông sản thực phẩm; Nhóm ngành dệt nhuộm, thuộc da; Nhóm ngành tái chế, gia công cơ kim khí. Một số nhóm ngành nghề khác cũng có làng nghề ô nhiễm như: Làng nghề làm tăm, chế biến lâm sản, nhiếp ảnh, làng nghề trồng hoa cây cảnh...

Kết quả đánh giá, phân loại làng nghề là cơ sở dữ liệu phục vụ cho công tác quản lý môi trường làng nghề, đồng thời là cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp kỹ thuật

cho công tác xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề trên địa bàn Hà Nội; phục vụ cho công tác công bố thông tin về hiện trạng môi trường làng nghề, lập danh mục các làng nghề cần xử lý ô nhiễm và phục vụ cho báo cáo về hiện trạng hoạt động, tình hình phát sinh và quản lý, xử lý chất thải của làng nghề trên địa bàn Thành phố theo đúng quy định. Đồng thời, Sở Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp với các cơ quan thông tin để thực hiện đăng tải thông tin phân loại làng nghề trên các phương tiện thông tin đại chúng để người dân được biết.

Hiện nay, Sở Tài nguyên và Môi trường đang tiến hành thực hiện đánh giá, phân loại mức độ ô nhiễm chu kỳ lần 2 tại các làng nghề đã tiến hành giai đoạn 2017 - 2020, tập trung vào các làng nghề được công nhận, các làng nghề chưa có phương án bảo vệ môi trường được duyệt, các làng nghề chưa đáp ứng được yêu cầu về bảo vệ môi trường theo chỉ đạo của UBND Thành phố. Dự kiến kết quả thực hiện trong làm cơ sở để công bố danh mục làng nghề bị ô nhiễm cần xử lý (giai đoạn 2020 - 2030) theo yêu cầu tại Đề án bảo vệ môi trường làng nghề đã duyệt.

Bên cạnh đó, kết quả cũng làm cơ sở kiến nghị, đề xuất giải pháp và phương án triển khai các dự án xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề, trình UBND Thành phố phê duyệt. Đồng thời kiến nghị về triển khai một số dự án về xử lý ô nhiễm môi trường tại các làng nghề gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng sau 2 lần đánh giá, phân loại ô nhiễm.

Sở Tài nguyên và Môi trường cũng nghiên cứu, đề xuất UBND Thành phố về việc ban hành quy định đánh giá, phân loại mức độ ô nhiễm tại làng nghề để thực hiện theo phân cấp trên địa bàn Thành phố, bảo đảm triển khai nhiệm vụ đã được duyệt tại Đề án bảo vệ môi trường làng nghề, tránh trùng lặp giữa các cấp, gây lãng phí ngân sách.

Mục tiêu đến hết năm 2023, Sở Tài nguyên và Môi trường sẽ hoàn thành công tác rà soát, đánh giá, phân loại mức độ ô nhiễm môi trường đối với 100% làng nghề đã được công nhận trên địa bàn Thành phố và bảo đảm đưa các tiêu chí về môi trường theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường vào quá trình thẩm định và xét công nhận làng nghề, làng nghề truyền thống theo Nghị định 52/2013/NĐ-CP, ngày 12-4-2018, của Chính phủ về phát triển ngành nghề nông thôn.

Đến hết năm 2025, Hà Nội phấn đấu hoàn thành các chỉ tiêu: 100% chất thải nguy hại ở các làng nghề, khu, cụm công nghiệp được xử lý; 100% cụm công nghiệp, cụm công nghiệp làng nghề (đang hoạt động và xây dựng mới) có trạm xử lý nước thải; 100% làng nghề được đánh giá, phân loại theo quy định hiện hành; 100% làng nghề được công nhận của Hà Nội đáp ứng các điều kiện về bảo vệ môi trường.

Gia Huy