Theo ghi nhận làng nghề tái chế chất thải Triều Khúc (xã Tân Triều,Thanh Trì, Hà Nội), rác thải sản xuất được tập kết khắp mọi nơi, từ nhà xưởng đến đường giao thông… gây mất mỹ quan đô thị, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sống của người dân. Mặc dù, các cơ sở tái chế lớn đều được đưa ra ngoài khu dân cư nhưng những bãi tập kết thu mua phế liệu vẫn tràn lan bên đường. Nhìn chung, quy trình sản xuất của làng nghề này vẫn theo phương pháp thủ công. Các chất thải tập hợp được cơ sở phân loại, rồi xay rửa, không có hệ thống sấy mà được phơi khô ngoài trời và đưa vào thùng chứa tạo hạt.

Xã Tân Triều có 2 làng Triều Khúc và Yên Xá, trong đó, làng Triều Khúc từ lâu đã nổi tiếng với nghề thu gom phế thải, tái chế nhựa. Từ thập niên 90 của thế kỷ trước trở lại đây, các ngành nghề phụ với mức thu nhập cao từ Triều Khúc cũng bắt đầu lan sang làng Yên Xá, vốn trước đây là làng thuần nông. Hiện nay, xã có đến gần 200 cơ sở sản xuất thuộc 8 ngành nghề khác nhau gồm: Thu mua phế liệu, sơ chế lông vũ, tái chế nhựa, nhuộm hấp chỉ, xay xát nhựa phế liệu, sản xuất nước uống đóng chai, rút chỉ đồng, trong đó, đông nhất vẫn là nghề xay xát và tái chế nhựa.

Đáng nói, trong quá trình hoạt động, nước thải phát sinh không qua xử lý, chảy thẳng ra môi trường gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người dân làng nghề.

Anh Nguyễn Văn Tuyển – người dân làng Triều Khúc cho biết: "Một số hộ kinh doanh nhỏ lẻ vẫn chất đầy phế liệu từ nhựa, rác thải sản xuất trong nhà, đổ bừa bãi ra vỉa hè, đồng ruộng… Nước ở kênh mương, ao hồ luôn đen kịt, xen lẫn mùi hóa chất, mùi nước thải chưa qua xử lý rất nồng nặc, khó chịu, nhất là vào những hôm trời nắng”.

Không chỉ gây ô nhiễm không khí, làng nghề tái chế rác thải Triều Khúc còn khiến nhiều đoạn kênh, mương chảy trước cửa nhà dân bốc mùi hôi do tràn ngập rác thải, và mùi này lại càng nặng hơn khi một số chủ cơ sở sản xuất đổ các loại lông gà, lông vịt xuống cống, rãnh. Người lạ đến đây nếu đi qua làng này đều phải bịt khẩu trang kín mít hoặc phóng xe thật nhanh để thoát khỏi mùi hôi thối.

Lãnh đạo UBND xã Tân Triều thừa nhận, sự phát triển đa ngành nghề, nhất là hoạt động tái chế nhựa phế liệu, sơ chế lông vũ … đang khiến môi trường của làng nghề bị ô nhiễm. Toàn bộ nước thải của các cơ sở sản xuất trong làng đều được xả thẳng ra môi trường khiến hệ thống nước mặt xung quanh Triều Khúc bị ô nhiễm nặng. Hầu hết ao, hồ trong làng đều không thể nuôi được cá do tiếp nhận một lượng nước thải lớn. Ngay cạnh trụ sở UBND xã, những đống nhựa chờ tái chế và đầu ra của cống nước thải chung của xã, nước cũng bốc mùi ô nhiễm nhất là vào những ngày nắng nóng.

Vào thập niên 90 của thế kỷ trước, người dân làng Triều Khúc làm nghề thu gom tái chế chất thải nên chỉ có người làng Triều Khúc bị mắc bệnh, nhưng mấy năm gần đây cả người dân làng Yên Xá cũng bị ảnh hưởng. Trao đổi với PV, ông Nguyễn Huy Thắng, trưởng thôn Triều Khúc cho biết: “Đã là làng nghề thì không thể tránh khỏi ô nhiễm! Hơn nữa, nghề tái chế lông vũ đã kéo dài gần 100 năm nay, hiện đang là kế sinh nhai của gần 10 hộ dân trong làng, vì thế không thể cấm họ hoạt động. Theo ông Thắng thì chính quyền xã đã yêu cầu các hộ tái chế lông vũ đảm bảo vệ sinh môi trường đường làng, ngõ xóm, tuy nhiên trong quá trình vận chuyển không thể tránh khỏi tình trạng lông gà, lông vịt bay ra ngoài đường...”

Để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường tại các làng nghề tái chế chất thải, Sở TN&MT Hà Nội đã đưa ra một số đề xuất giải pháp kỹ thuật. Trong đó, về vấn đề xử lý nước thải, đối với từng hộ gia đình, có thể xây một hố ga lắng sơ bộ các chất lơ lửng nhằm giảm lượng bùn ở cống rãnh thoát nước chung. Sau đó, toàn bộ lượng nước thải được dẫn ra các ao, hồ tự nhiên. Người dân có thể tận dụng các ao hồ để xử lý nước thải bằng phương pháp sinh học. Về xử lý khí thải, giảm thiểu ô nhiễm môi trường không khí tại các cơ sở tái chế nhựa, cần lắp đặt hệ thống quạt thông gió trong các nhà xưởng sản xuất và sau đó loại bỏ ô nhiễm hữu cơ bằng tháp than hoạt tính trước khi xả vào môi trường.

Theo các chuyên gia, ô nhiễm môi trường nước ở các làng nghề truyền thống trên địa bàn TP.Hà Nội là điều hiện hữu. Tuy nhiên để khắc phục tình trạng này thì các làng nghề phải thay đổi mô hình sản xuất theo hướng bền vững để thích nghi. Và trong thực tế, nhiều làng nghề đã khắc phục được tình trạng ô nhiễm môi trường trong đó có ô nhiễm nguồn nước.

Hiện nay, các hộ sản xuất làng nghề cũng đã ý thức được tình trạng ô nhiễm, đã chuyển đổi mô hình theo hướng bền vững. Các công đoạn tái chế, nhuộm thải hóa chất ra môi trường đã được người dân từng bước loại bỏ, chuyển sang đi thuê nhuộm tại các doanh nghiệp lớn có công nghệ hiện đại. Số lượng cơ sở thu gom lông gà, vịt chỉ còn trên đầu ngón tay. Song song với đó, làng Triều Khúc đã xây dựng được hệ thống cống thu gom và thoát nước đạt tiêu chuẩn về nông thôn mới nên tình hình môi trường đã được cải thiện đáng kể.

Chính quyền địa phương yêu cầu các hộ ký cam kết và xử phạt đối với các trường hợp vi phạm về xả thải ô nhiễm môi trường, nên tình hình môi trường đã được cải thiện đáng kể. Nếu làm điều gì ảnh hưởng đến môi trường thì sẽ bị xử phạt nghiêm theo quy định. Mong rằng, chính quyền địa phương cần có giải pháp mạnh hơn nữa trong việc quản lý môi trường làng nghề Triều Khúc cả về nhận thức cũng như khả năng tìm giải pháp để có thể giải quyết dứt điểm tình trạng ô nhiễm môi trường, những vẫn đảm bảo sự phát triển của các làng nghề theo hướng bền vững cần sự chung tay của các nhà quản lý, nhà khoa học và chính những người làm nghề.

Bài, ảnh: Nguyễn Hiếu