Hoạt động trồng, chế biến, xuất khẩu sản phẩm mắc ca trong những năm gần đây có nhiều kết quả tích cực. Tính đến nay, cả nước có 28 tỉnh trồng mắc ca, với tổng diện tích gần 19.000 ha, trồng chủ yếu ở hai vùng Tây Bắc và Tây Nguyên; trong đó diện tích cho thu hoạch khoảng 7.000 ha với sản lượng năm 2021 ước đạt gần 9 nghìn tấn hạt.

Nhiều mô hình trồng mắc ca đã giúp gia tăng thu nhập và ổn định cho nông dân, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường. Giai đoạn 2016 - 2020, Việt Nam đạt gần 60 triệu USD tổng kim ngạch xuất khẩu với sản lượng trên 3.000 tấn nhân và 390 tấn nguyên vỏ.

Sản phẩm hạt mắc ca đã qua chế biến của Lâm Đồng có mặt tại nhiều thị trường trên cả nước

Lợi thế là vậy nhưng một số nơi xuất hiện tình trạng phát triển trồng mắc ca tự phát trồng theo phong trào và không đúng quy trình kỹ thuật. Thậm chí, mắc ca trồng ở nơi có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng không phù hợp, giống không rõ nguồn gốc, xuất xứ,… nên khiến nhiều diện tích cây sinh trưởng kém, sản lượng quả thấp hoặc không có quả. Ngoài ra, việc chế biến mắc ca còn đơn giản, thiếu kỹ thuật và chất lượng chưa cao; Thị trường tiêu thụ sản phẩm chưa được mở rộng. Nhiều địa phương lại thiếu sự đồng bộ về kế hoạch, chính sách để khuyến khích, thu hút người dân tham gia, doanh nghiệp đầu tư phát triển mắc ca nhằm gia tăng hiệu quả và phát triển bền vững.

Lâm Đồng được đánh giá là một trong những địa phương có điều kiện khí hậu đặc thù, phù hợp với sự sinh trưởng, phát triển của cây mắc ca. Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh, đến hết năm 2021, toàn tỉnh có khoảng 7.384 ha mắc ca, trong đó, trồng thuần 452 ha; Trồng xen 6.932 ha; Diện tích kinh doanh đạt 1.696,3 ha; sản lượng quả khô đạt 3.084 tấn. Diện tích sản xuất trên đất nông nghiệp là 4.655 ha, chiếm 63% tổng diện tích mắc ca toàn tỉnh, chiếm 97% diện tích trồng xen trong các vườn cây công nghiệp; Diện tích trồng trên đất lâm nghiệp là 37%.

Hội nghị triển khai kế hoạch thực hiện Đề án Phát triển bền vững mắc ca giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 ở khu vực Tây Nguyên.

Nhằm phát triển mắc ca thành cây trồng nhiều triển vọng và một ngành hàng có giá trị cao, hơn 15 năm qua, tỉnh Lâm Đồng đã có nhiều nghiên cứu cũng như chính sách, kế hoạch cụ thể. Thực hiện Quyết định 344/QĐ-TTg ngày 15/3/2022 của Thủ tướng chính phủ, vừa qua, Lâm Đồng đang xây dựng kế hoạch phát triển mắc ca bền vững giai đoạn 2022 - 2030, định hướng đến năm 2050. Theo đó, tỉnh cũng đặt mục tiêu đến năm 2030 nâng diện tích, sản lượng mắc ca toàn tỉnh đạt 26.000 ha/33,8 ngàn tấn; Tỷ lệ mắc ca được sơ chế, chế biến đạt 100%, trong đó có trên 95% tiêu thụ qua các chuỗi liên kết. Và chú trọng thu hút đầu tư nhà máy hiện đại chế biến các sản phẩm từ mắc ca có giá trị gia tăng cao. Đồng thời nâng cao thu nhập cho người dân và góp phần phục hồi độ che phủ rừng trên các diện tích đất lâm nghiệp đang sản xuất nông nghiệp lâu năm.

Cùng với việc đẩy mạnh phát triển sản xuất mắc ca, ngành công nghiệp chế biến và mở rộng thị trường cũng được tỉnh chú trọng phát triển.

Ban Chỉ đạo Phát triển cây mắc ca được thành lập, từ đó đưa ra các hoạt động định hướng, thu hút và hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia đầu tư thiết bị công nghệ chế biến; Hình thành các chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ được triển khai khá đồng bộ. Từ năm 2015 đến nay, bên cạnh những cơ sở, hộ sản xuất nhỏ lẻ, toàn tỉnh đã có 36 doanh nghiệp, hợp tác xã thu mua sơ chế, chế biến mắc ca với công suất trên 2.800 tấn nguyên liệu/năm, đạt trên 91% tổng sản lượng và tạo ra trên 1.700 tấn sản phẩm chế biến. Song song đó là hình thành 5 chuỗi liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ với diện tích 985 ha, 803 hộ liên kết, sản lượng trên 570 tấn nguyên liệu/năm.

Hiện nay, tỉnh Lâm Đồng có 13 sản phẩm mắc ca được công nhận sản phẩm OCOP, trong đó có 5 sản phẩm 4 sao, 6 sản phẩm 3 sao và 2 sản phẩm được đánh giá đạt tiêu chuẩn 5 sao đang lập hồ sơ trình Bộ NN & PTNT công nhận là sản phẩm Macca sấy Viet's Nuts Lâm Hà của Công ty TNHH Nông sản sạch Huy Hiếu và Mắc ca Lâm Hà của Công ty TNHH TM & DV Sao vàng Mắc ca. Ngoài ra còn có nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã tiên phong đẩy mạnh mở rộng hoạt động sản xuất, kinh doanh mắc ca như Công ty TNHH TM DV Việt Xanh; Công ty TNHH Hoàng Anh Macca; Công ty TNHH Mắc ca Mai Thao, Hợp tác xã DV NN TH; Hợp tác xã Liên kết Mắc ca Macadamia...

Thời gian tới, để triển khai thực hiện Đề án “Phát triển bền vững mắc ca giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050” một các hiệu quả và nhanh chóng thì chính quyền địa phương cần đẩy mạnh hoạt động thương mại và xúc tiến thị trường tiêu thụ sản phẩm. Đồng thời, quan tâm, chú trọng thực hiện những giải pháp đồng bộ khác về giống, kỹ thuật, quỹ đất…

Hoa Phan