Hồi sinh nghề gốm cổ tại buôn Dơng Bắk
Nhiều nhà nghiên cứu văn hóa khẳng định rằng gốm của người M’nông Rlăm ở Yang Tao là một loại di sản văn hóa phi vật thể đặc biệt. Hiện nay, chỉ có người M’nông Rlăm tiếp tục làm gốm theo cách độc đáo, với nguyên liệu là đất sét nguyên chất, không pha trộn. Tất cả quy trình sản xuất gốm từ nhào nặn, tạo hình đến việc dùng que tre để tạo hoa văn đều được thực hiện hoàn toàn thủ công. Sản phẩm sau khi được phơi khô sẽ được nung lộ thiên bằng củi trong vòng 30 phút, rồi được lên men bằng trấu để tạo màu đen đặc trưng, hoàn thiện một cách tinh xảo và bền bỉ.
Quy trình sản xuất thủ công
Bà H’Lưm Uông, một trong những nghệ nhân cuối cùng còn giữ gìn kỹ thuật làm gốm, cho biết trước đây, sản phẩm gốm không chỉ phục vụ cho người M’nông mà còn được người Ê Đê ưa chuộng. Trong không gian ấm cúng của ngôi nhà sàn truyền thống, bà H’Lưm chia sẻ những kỷ niệm xưa khi nghề làm gốm thịnh hành, với sản phẩm không chỉ đáp ứng nhu cầu gia đình mà còn được dùng để trao đổi hàng hóa.
Các nghệ nhân buôn Dơng Bắk tạo hoa văn cho gốm ở làng gốm cổ Yang Tao. |
Khi kể về quy trình làm gốm, nghệ nhân H’Lưm cho biết, trước hết, phải chọn vị trí có đất sét rồi đi đào, mang đất về và loại bỏ tạp chất. Đất được đặt trên mặt sau chiếc cối cao khoảng 50-60cm, sau đó thêm nước và dùng chày giã nhuyễn trước khi chế tác. Khác với các làng gốm khác, người M’nông không sử dụng bàn xoay mà di chuyển quanh chiếc cối, sử dụng thanh tre vót mỏng và miếng vải thấm ướt để tạo hình. Sau khi phơi sản phẩm thô đến độ khô nhất định, họ dùng que để vẽ hoa văn, sau đó chà xát bằng đá cuội để tạo bóng. Gốm được xếp trên đống củi khô, sản phẩm nhỏ ở trong, đồ lớn xếp xung quanh, rồi đốt lửa cho đến khi mọi thứ đỏ rực. Cuối cùng, vỏ trấu và mùn cưa được dùng để phun tạo màu đen bóng đặc trưng của gốm Yang Tao.
Tuy nhiên, bà cũng thừa nhận rằng xã hội hiện đại đã thay đổi thói quen tiêu dùng. Nhiều gia đình chuyển sang sử dụng sản phẩm từ nhôm, nhựa, và sứ do độ bền cao và giá thành thấp. Việc tìm kiếm nguyên liệu làm gốm cũng ngày càng khó khăn, buộc nghệ nhân phải di chuyển xa để thu mua đất sét. Đặc biệt, thế hệ trẻ hiện nay không còn mặn mà với nghề do thời gian sản xuất dài và thu nhập không đủ sống.
Hiện tại, chỉ còn vài nghệ nhân duy nhất tại buôn Dơng Bắk thực hiện quy trình sản xuất gốm thủ công, từ nặn đến nung bằng củi, không sử dụng công cụ hiện đại. Hàng hóa sản xuất chủ yếu phục vụ cho khách tham quan, trong khi nguồn thu nhập chính của người dân vẫn đến từ nông nghiệp.
Giữ Gìn Nghề Gốm Truyền Thống
Các nghệ nhân như H’Phiết Uông, H’Lưm Uông và H’Huyên Bhôk vẫn miệt mài với nghề gốm, giữ gìn giá trị văn hóa của cha ông. Mặc dù nghề gốm chưa mang lại thu nhập cao, nhưng đó là niềm tự hào và trách nhiệm của họ trong việc bảo tồn giá trị truyền thống. Bà H’Lưm tâm sự: “Chúng tôi làm gốm không chỉ vì đam mê mà còn vì trách nhiệm bảo tồn giá trị văn hóa. Tôi hy vọng những nỗ lực của thế hệ đi trước sẽ giúp thế hệ trẻ nhận ra giá trị văn hóa của nghề và có ý thức bảo tồn, phát huy.”
Gần 10 năm trước, Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk đã phối hợp với chính quyền địa phương mở lớp dạy làm gốm cho thanh thiếu niên và giới thiệu sản phẩm gốm Yang Tao với các đơn vị du lịch. Kể từ đó, nhiều đoàn khách du lịch đã ghé thăm làng gốm để trải nghiệm và mua gốm làm quà lưu niệm. Gốm Yang Tao cũng đã được giới thiệu tại các kỳ Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột và Festival gốm Thanh Hà - Hội An.
Mới đây, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk phối hợp cùng UBND huyện Lắk đã tổ chức lớp truyền dạy và thực hành nghề làm gốm thủ công cho người M’nông. Lớp học này được thực hiện từ nguồn kinh phí của Dự án bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, với 20 học viên là phụ nữ dân tộc M’nông tham gia.
Bà H’Loan Uông, Chủ tịch UBND xã Yang Tao cho biết: “Xã Yang Tao có khoảng 90% đồng bào M’nông Rlăm sinh sống. Để phục hồi nghề gốm, xã đã quy hoạch vùng đất khoảng 2ha và đang chờ nguồn kinh phí, nhà đầu tư tâm huyết để phát triển làng nghề truyền thống này. Hiện tại, trên địa bàn cũng đã có một số điểm du lịch theo mô hình cộng đồng, với nhiều đoàn khách ghé thăm làng gốm. Chính quyền xã cũng đang định hướng kết nối các điểm du lịch với làng gốm để tạo thành một tour du lịch hấp dẫn.”
Với những nỗ lực của các nghệ nhân cùng sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và các tổ chức, nghề gốm cổ tại buôn Dơng Bắk đang từng bước hồi sinh. Điều này không chỉ bảo tồn những giá trị văn hóa độc đáo của người M’nông mà còn góp phần vào việc phát triển du lịch bền vững trong khu vực. Hy vọng rằng, với sự quan tâm và lòng nhiệt huyết của thế hệ trẻ, nghề gốm cổ sẽ được tiếp nối và phát huy, mang lại một tương lai tươi sáng cho di sản văn hóa này.
Tin liên quan
Về miền cổ tích gốm Thanh Hà truyền thống 500 năm tuổi
10:23 | 03/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng gốm truyền thống khu vực miền Trung: Phát triển bền vững làng nghề gốm gắn với du lịch
17:27 | 13/09/2024 Nghiên cứu trao đổi
Làng gốm truyền thống khu vực miền Trung: Nhận diện đặc trưng làng nghề gốm khu vực
11:21 | 10/09/2024 Nghiên cứu trao đổi
Tin mới hơn
Chi cục PTNT tỉnh Thái Nguyên tham dự Hội chợ Làng nghề Việt Nam 2024
14:14 | 07/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hưng Yên: Làng nghề cây cảnh ảnh hưởng nặng sau mưa lũ
09:17 | 07/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hồi sinh nghề gốm cổ tại buôn Dơng Bắk
09:16 | 07/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Bắc Ninh: 12 cơ sở ở làng nghề giấy Phong Khê dừng hoạt động
09:24 | 04/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hội An đón nhận “Nghề làm nhà tre, dừa ở Cẩm Thanh” danh hiệu Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia
09:24 | 04/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Công nhận nghề truyền thống Hà Nội đối với nghề kim hoàn, đậu bạc Định Công
09:08 | 04/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam Trịnh Quốc Đạt làm việc với đơn vị trực thuộc tại thành phố Hải Phòng
15:12 | 02/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Lập Đề án phát triển Làng nghề trồng hoa Gia An Nam
13:30 | 02/10/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Những làng nghề truyền thống nổi tiếng ở Kiên Giang
10:07 | 30/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Trăm năm kể chuyện nghề rèn
10:07 | 30/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghệ nhân ẩm thực nâng tầm món ăn truyền thống Việt
15:06 | 27/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề chè Ba Trại Phát triển bền vững
09:38 | 27/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nâng cao giá trị sản phẩm từ nghề đan võng gai của đồng bào người Thổ
10:32 | 25/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bún, phở gạo lứt khô - Đặc sản của làng nghề truyền thống Minh Khai
09:42 | 25/09/2024 OCOP
Bình Định bảo tồn và phát triển làng nghề
11:11 | 24/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hơn 100 đơn vị, doanh nghiệp sẽ tham gia Hội chợ Làng nghề năm 2024
11:04 | 24/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề chằm nón lá
09:23 | 23/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Phát triển làng nghề theo hướng du lịch xanh và sạch
09:23 | 23/09/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Sống động chương trình “Ký ức Hà Nội - 70 năm”
14:32 Văn hiến Hà Thành
Chi cục PTNT tỉnh Thái Nguyên tham dự Hội chợ Làng nghề Việt Nam 2024
14:14 Làng nghề, nghệ nhân
Phú Yên: Bảo tồn làng nghề gắn với xây dựng sản phẩm OCOP
09:29 OCOP
Đoàn kết – Phát triển – Vì họ Lê thịnh vượng
09:25 Tin tức
Hưng Yên: Làng nghề cây cảnh ảnh hưởng nặng sau mưa lũ
09:17 Làng nghề, nghệ nhân