Ấn tượng lễ hội thổi xôi làng Phú Thượng

Phú Thượng là địa phương có bề dày lịch sử của quận Tây Hồ với nhiều đặc sắc văn hoá, trong đó lễ hội xôi là một lễ hội văn hóa truyền thống phản ánh ước vọng của người dân về một cuộc sống no đủ, sung túc được duy trì hàng năm.

Xôi Phú Thượng mang đậm nét văn hóa ẩm thực của người Hà Nội thanh lịch (Ảnh: HNM)

Theo Lãnh đạo phường Phú Thượng nhấn mạnh, văn hoá được Đảng xác định là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước. Ở mỗi địa phương văn hoá đều có nét đặc sắc riêng, thể hiện qua các di sản hoặc đời sống văn hoá tinh thần của cộng đồng dân cư…

Làng nghề xôi Phú Thượng được hình thành và phát triển qua hàng thế kỷ. Nhờ dòng nước mát và phù sa cổ màu mỡ của dòng Nhị Hà mà Phú Thượng xưa có cánh đồng lúa trù phú, phì nhiêu. Mỗi khi vào mùa, hương lúa thơm ngát triền đê sông Hồng… Từ những cánh đồng màu mỡ này, người dân Phú Thượng trồng được hai loại gạo thượng hạng là nếp cái hoa vàng và nếp dâu keo để đồ xôi. Cứ vào lúc chiều muộn hay sáng sớm, chỉ đến đầu làng Gạ (Kẻ Gạ, tức làng Phú Gia nằm bên bờ Nam sông Hồng, nay thuộc phường Phú Thượng, quận Tây Hồ), đã thấy hương xôi nếp lan tỏa khắp làng trên xóm dưới.

Làng xôi Phú Thượng nổi tiếng với các loại xôi vừng dừa, xôi xéo, xôi lạc, xôi vò, xôi ngô, xôi ngũ sắc… (Ảnh: HNM)

Trải qua quá trình lao động cần cù, sáng tạo, đến nay người dân làng Gạ nói riêng và Nhân dân phường Phú Thượng nói chung đã tiếp tục giữ gìn và phát triển nghề. Xuất phát từ niềm đam mê và tình yêu nghề, các nghệ nhân rất công phu từ khâu chọn nguyên liệu đến khâu chế biến để tạo ra thành phẩm xôi Phú Thượng bóng, no tròn, dẻo ngon mang đậm nét văn hóa ẩm thực của người Hà Nội thanh lịch.

Xôi Phú Thượng ngày càng phát triển đa dạng, chất lượng dịch vụ nâng cao, đáp ứng nhu cầu và thị hiếu của khách hàng. Trước đây, xôi Phú Thượng chủ yếu là đậu xanh và xôi gấc thì ngày nay, xôi Phú Thượng đã phong phú hơn với những loại mới phục vụ thị hiếu ngày càng tinh tế của thực khách như: Xôi vừng dừa, xôi xéo, xôi lạc, xôi vò, xôi ngô, xôi ngũ sắc…

Sản phẩm xôi Phú Thượng được quảng bá thông qua các hội chợ, triển lãm du lịch. Đặc biệt, xôi Phú Thượng được lựa chọn là 1 trong 9 món ăn của Thủ đô Hà Nội phục vụ tại Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều, qua đó góp phần từng bước khẳng định thương hiệu của làng nghề xôi Phú Thượng đến thị trường trong nước và quốc tế.

Đặc biệt, ngày 18/2/2019, Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ đã có quyết định số 11816/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu Xôi Phú Thượng.

Lễ hội đình Phú Gia - Nét đặc sắc tại làng Phú Thượng

Lễ hội đình Phú Gia mang ý nghĩa văn hóa tâm linh sâu sắc, gợi nhắc con cháu nhớ về cội nguồn của truyền thống ông cha, tỏ lòng biết ơn các bậc tiền nhân đã có công mở mang bờ cõi, có công khai làng, lập ấp mang lại cuộc sống ổn định và ấm no cho nhân dân. Ngoài ra, Lễ hội đình Phú Gia còn để tưởng nhớ Thành hoàng làng Trần Khai Nguyên - vị tướng tài ba dưới thời vua Hùng Vương đời thứ 6 đã góp công đánh giặc giữ nước.

Thực hiện các nghi thức của lễ rước nước (Ảnh: VCĐ)

Theo thông lệ hằng năm đến ngày 8/1 (âm lịch), người dân trong làng Phú Gia lại mở hội để tưởng nhớ tới Ngài, đây là nét văn hóa truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của người Việt. Lễ hội đền Phú Gia bao gồm các nghi thức: Lễ tế thần, Dâng hương rước kiệu, thổi xôi, ca hát, đấu võ, chọi gà… Lễ mở cửa bắt đầu từ sáng sớm ngày 8/1, các cụ ông trong đội tế lễ làm lễ Bao Sái (lau tượng).

Từ lúc 7:00 ngày 9/1(âm lịch), diễn ra Lễ rước nước với màn dâng lễ được thực hiện với sự tham gia của các cụ ông, cụ bà trong trang phục lễ hội truyền thống cùng người dân trong vùng và du khách thập phương đổ về dự Lễ hội đình Phú Gia. Nghi lễ rước nước từ đình Phú Gia xuống bến được tiến hành ngay sau đó.

Chèo thuyền ra giữa sông Hồng để lấy nước nằm trong nghi thức lễ rước nước tại lễ hội (Ảnh: VCĐ)

Đoàn rước nước bao gồm: đội múa rồng, đội đánh trống, đánh chiêng, đội cầm vũ khí sẽ cầm gươm hầu, bát bửu, chấp kích; đội khiêng chĩnh (chóe) để đựng nước; 2 đội nhạc lễ: bát âm, đồng văn (trống); đội cấm vệ quân hầu Thánh sẽ lần lượt xuống thuyền, rồi từ từ chèo ra giữa sông Hồng để lấy nước. Biểu dương sức mạnh đoàn kết làng xã, sự gắn kết tình cảm cộng đồng, biểu hiện ước muốn cầu mùa, cầu nước, cầu nhân khang vật thịnh, phong đăng hòa cốc, mong cầu quốc thới dân an.

Ngày 10/1 (âm lịch) chính thức là ngày bước vào Lễ hội đình Phú Gia, từ 6:00 sáng chiêng trống đã nổi lên báo hiệu lễ hội đã bắt đầu, các đoàn đại biểu và nhân dân trong vùng cùng vào dâng hương lễ bái. Sau phần lễ sẽ đến phần hội giúp người dân cùng hòa mình vui chơi giải trí với các trò chơi dân gian: diễn xướng văn nghệ tạo lên không khí sôi động, hát chèo, hát quan họ, diễn các tích cổ, chọi gà, đánh cờ bỏ.

Lễ hội đình Phú Gia, người dân và du khách được tham gia phần lễ, chơi vui hết mình ở phần hội (Ảnh: HNM)

Ngày 11/1 (âm lịch) ngày cuối cùng của Lễ hội đình Phú Gia, buổi sáng dân làng, du khách và các đội tế tập trung tại sân đình Phú Gia để cùng chứng kiến Lễ tế hạ hội chính thức khép lại Lễ hội đình Phú Gia. Trong khi tham dự Lễ hội đình Phú Gia, du khách được tham gia phần lễ, chơi vui hết mình ở phần hội và ở đây còn kết hợp quảng bá đặc sản làng quê như chè xôi, bánh đa kê, bánh trôi bánh chay và một số bánh truyền thống khác.

Bài và ảnh TH: Kiệt Vũ