Chuyện Mèo có chín cuộc đời
Có thể nói, ngoài bắt chuột, mèo còn làm giàu có thêm cho ngôn ngữ Việt. Mèo đóng góp khối lượng biểu tượng đồ sộ vào kho tàng văn học dân gian. Đặc biệt là trong ca dao, tục ngữ vốn là sự phản ánh kinh nghiệm sống. Tục ngữ và ca dao Việt Nam có tới hàng chục câu nói về mèo nhưng ẩn dụ sang người với nhiều hàm ý khác nhau, từ miêu tả hiện tượng cho tới khen ngợi hoặc phê phán tính cách, hành động: “như chó với mèo” (thể hiện ý về mẫu thuẫn bất hòa); “mèo già hóa cáo” (trí khôn tuổi già); “rửa mặt như mèo” (cẩu thả, hời hợt); “mèo khen mèo dài đuôi” (tự cao tự đại); “im ỉm như mèo ăn vụng” (giấu giếm tư lợi)…
Chẳng hạn, một hành động quen thuộc là bắt chuột thôi, có đến ba tục ngữ với hàm nghĩa khác nhau. “Mèo vờn chuột” biểu thị sự kiên nhẫn, thận trọng để đạt được mục tiêu một cách hiệu quả nhất. “Mèo nhỏ bắt chuột con” nhắc nhở con người hãy biết lượng sức mình, tránh đảm đương việc quá khả năng để rồi chuốc lấy thất bại, trong khi “Mèo con bắt chuột cống” lại chỉ người trẻ tuổi tài cao, làm được việc mà nhiều người lớn không làm nổi.
Tuy nhiên, “mèo ngoạm cá” là một mô típ điêu khắc độc đáo đã được phát hiện ở một số đình làng Bắc Bộ như đình Bình Lục (Đông Triều, Quảng Ninh), hay đình Đại Phùng (Đan Phượng, Hà Nội). Nét chạm trổ tuy thô mộc, nhưng lại phản ánh rất sinh động một phần làng quê nông nghiệp dung dị, hào sảng, vui tươi. Một chi tiết thú vị, chính từ hình ảnh chú mèo to ngoạm con cá lớn này, là nguồn cảm hứng để danh họa Nguyễn Tư Nghiêm sáng tác những bức tranh con giống.
Mèo cũng đi vào mỹ thuật dân gian, tiêu biểu là tác phẩm Đám cưới chuột của dòng tranh Đông Hồ với lịch sử phát triển hơn 500 năm. Bức tranh chia làm hai phần, phần trên là cảnh chuột dâng lễ cho mèo, phần dưới cảnh rước cô dâu chuột. Song điều làm nên đặc sắc cho bức tranh là ý nghĩa sâu xa mô tả xã hội phong kiến xưa. Nếu chuột là biểu trưng cho người nông dân thuần phác, thì mèo lại là hình ảnh ẩn dụ của tầng lớp quyền thế thống trị.
Mèo còn hiện diện trong văn học trung đại. Bài thơ thứ 251 trong kiệt tác Quốc âm thi tập của đại thi hào Nguyễn Trãi mang tựa đề là Miêu, dí dỏm mô tả xuất xứ, hình dạng và tập tính của loài mèo. Còn bài Vịnh con mèo của Phan Văn Trị, mang một thông điệp phản ánh xã hội giống Đám cưới chuột, mượn hình tượng mèo để chỉ trích đám quan lại giỏi nịnh hót nhằm mưu cầu địa vị.
Thanh Lam
Tin liên quan
Tin mới hơn

Thủ tướng: Từ năm học 2026-2027 triển khai bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc
15:06 | 16/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Trường THCS Nguyễn Trường Tộ- Điểm sáng của ngành giáo dục Thủ đô
14:01 | 15/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Nâng tầm Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc
11:15 | 15/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Phong trào thi đua yêu nước tạo động lực cho Gia Lai phát triển toàn diện bền vững
09:09 | 15/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Cầu Long Biên - Cây cầu bắc qua miền yêu thương
12:00 | 12/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Làng nghề truyền thống trong dòng chảy “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”
11:00 | 12/09/2025 Văn hóa - Xã hội
Tin khác

Triển lãm thành tựu Đất nước: Bảo đảm phục vụ tốt nhất nhu cầu của Nhân dân cho đến khi kết thúc Triển lãm
09:47 | 10/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Gia Lai tăng cường kết nối cung - cầu lao động, bảo đảm an sinh xã hội cho người lao động
09:51 | 09/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Nhạc sĩ, ca sĩ Phạm Mai Hiền Xuân: Tỏa sáng với những giải thưởng âm nhạc
10:53 | 07/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Lãnh đạo Thành phố Hà Nội tham quan hai không gian trưng bày đặc sắc của Thu đô tại Trung tâm Triển lãm Quốc gia Việt Nam
22:49 | 06/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Mừng Lễ Vu Lan báo hiếu 2025
10:49 | 05/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Pháo hoa rực sáng bầu trời Hà Nội mừng Quốc khánh 2-9
09:42 | 03/09/2025 Văn hóa - Xã hội

Gia Lai: Triển lãm “Hồn của đất” tôn vinh tinh hoa gốm sứ và bản sắc văn hóa Việt
18:23 | 31/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Chiến dịch “Tự hào Việt Nam - Nhuộm đỏ không gian mạng” mừng Quốc khánh 2-9
09:28 | 29/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Khai mạc Triển lãm “80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”: Bức tranh toàn cảnh về khát vọng Việt Nam
23:58 | 28/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Gia Lai: Rộc Tưng - Gò Đá dấu ấn 800.000 năm và khát vọng vươn ra thế giới
14:16 | 28/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Mùa hè đỏ lửa ở Thành cổ Quảng Trị
09:26 | 28/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Cách mạng Tháng Tám và khát vọng đi tới phồn vinh của dân tộc Việt Nam
11:19 | 27/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Phương án vận hành xe buýt và đường sắt đô thị trong ngày 27-8
10:08 | 27/08/2025 Tin tức

94 gian hàng ẩm thực, OCOP, làng nghề được trưng bày tại Lễ hội tinh hoa Đại ngàn - Biển xanh hội tụ 2025
09:26 | 27/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Người con Hậu Giang dành cho miền đất nghĩa tình
15:36 | 26/08/2025 Văn hóa - Xã hội

Kỳ họp thứ 26 HĐND TP Hà Nội sẽ xem xét 26 nội dung, với nhiều dự án hạ tầng quy mô lớn
15:06 Tin tức

Thủ tướng: Từ năm học 2026-2027 triển khai bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc
15:06 Văn hóa - Xã hội

Chiêm Hóa bứt phá phát triển theo hướng hiện đại
10:00 Khuyến công

OCOP Phú Thọ – Nâng tầm sản phẩm địa phương, vươn xa thương hiệu Việt
09:52 OCOP

Nước mắm Huỳnh Khoa – Hương vị An Giang chạm chuẩn OCOP 5 sao
09:36 OCOP