Cứu hộ động vật hoang dã ở Vườn quốc gia Cát Tiên vẫn còn nhiều thách thức

Tâm sự của một người cứu hộ động vật hoang dã ở Cát Tiên

Trong chuyến đi trải nghiệm thực tế ở Vườn Quốc gia Cát Tiên, chúng tôi có cơ hội gặp gỡ anh Nguyễn Văn Khánh - cán bộ tại Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật Cát Tiên. Anh Khánh lan tỏa một năng lượng tích cực khi tận tình giới thiệu chi tiết từng khu vực của Trung tâm cứu hộ, giải đáp nhiều thắc mắc của các vị khách tham quan. Đặc biệt, anh cũng không ngần ngại chia sẻ câu chuyện nghề của riêng mình. 
 

Anh Nguyễn Văn Khánh sinh năm 1993, bố mẹ có quê gốc ở Thanh Hóa nhưng anh được sinh ra và lớn lên tại Đồng Nai. Sau khi tốt nghiệp đại học, anh Khánh có cơ duyên làm việc tại Vườn Quốc gia Cát Tiên với vị trí kiểm lâm, sinh sống và làm việc tại nhiều trạm bảo vệ rừng. Từ tháng 2/2022, anh Khánh chuyển tới Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật Cát Tiên. 

“Trước đây, tôi vốn không có nhiều hiểu biết về chăm sóc ĐVHD nên bắt đầu công việc rất khó khăn. Tôi vẫn nhớ ngày thứ 3 đi làm, Trung tâm tiếp nhận một con tê tê từ lực lượng công an. Trong khi đó, tôi và cán bộ thú y của trạm chưa có nhiều kinh nghiệm chăm sóc nên tê tê bỏ ăn. Vì vậy, ngay buổi trưa nắng, hai anh em đã đi kiếm trứng kiến cho tê tê ăn. Dù bị kiến cắn sưng đỏ khắp người nhưng chúng tôi không bỏ cuộc bởi đây là loài vật nguy cấp, hiếm và còn liên quan tới vụ án nên rất quan trọng. Nhờ đó, thức ăn kiếm về được tê tê ăn ngon lành, sau đó nó cũng dần quen với kiến đông lạnh. Sau khi vụ án kết thúc, con tê tê đó đã được tái thể về tự nhiên”, anh Nguyễn Văn Khánh chia sẻ. 

Trong năm 2022, Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật Cát Tiên tiếp tục duy trì chăm sóc, huấn luyện an sinh tốt cho 163 cá thể ĐVHD thuộc 28 loài, tái thả cho hơn 200 loại động vật. Duy trì chăm sóc 5 ha trà hoa vàng, tiếp tục trồng dặm và chăm sóc 1.000 cây trà hoa vàng; chăm sóc khoảng 6.000 cây giống lâm nghiệp các loại tại vườn ươm; đang gieo ươm và chăm sóc 500 cây muồng hoa đào, 500 cây bằng lăng nước. Tiếp tục duy trì và phát triển phương án nuôi dúi. 

Đối với loài gấu, hiện Trung tâm 49 cá thể, khu vực trung tâm của anh Khánh chăm sóc 8 con và khu cứu hộ gấu Núi Tượng nuôi tách biệt 41 con. Hiện gấu được nuôi theo hình thức bán tự nhiên, tuy nhiên không thể tái thả, vì gấu dễ bị bắt và có xung đột nhiều với con người. Trong khi, gấu ở đây rất khó sinh sản vì tuổi thọ cao và môi trường không đủ đa dạng để gấu kết đôi sinh sản. Tuy nhiên, đối với những người làm công tác cứu hộ, họ vẫn luôn dốc sức điều trị bệnh, chăm sóc sức khỏe, vực dậy tập tính hoang dã cho gấu để sớm tự do trở về với thiên nhiên. 
 

Hiện nay, Vườn quốc gia Cát Tiên được giao quản lý 82.597 ha rừng đặc dụng, với nhiệm vụ chính là bảo vệ rừng, bảo tồn và phát triển nguồn tài nguyên đa dạng sinh học quý giá mang tầm quan trọng quốc gia và quốc tế. Trong những năm qua Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật (Vườn quốc gia Cát Tiên) đã nỗ lực thực hiện tốt việc truyền thông, phối hợp chặt chẽ với các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước để cứu hộ, chăm sóc, huấn luyện và tái thả thành công hàng nghìn cá thể ĐVHD về tự nhiên.

Vẫn còn đó nhiều khó khăn trong việc bảo vệ đa dạng sinh học ở Cát Tiên
 

Để thực hiện tốt các nhiệm vụ cứu hộ, bảo tồn và phát triển ĐVHD, Trung tâm nhận được sự quan tâm chỉ đạo và tạo điều kiện về mọi mặt từ Đảng ủy, Ban Giám đốc, nhận được sự phối hợp, ủng hộ nhiệt tình từ các phòng ban, Trung tâm, Hạt Kiểm lâm, các tổ chức chính trị xã hội thuộc Vườn. 

Đồng thời, Trung tâm còn nhận được sự phối hợp, giúp đỡ từ các tổ chức phi chính phủ như: Free The Bear, Monkey World, Save Vietnam’s Wildlife, Chương trình bảo tồn rùa Châu á, Công ty Kim Hoa Trà... và các tổ chức, cá nhân trong nước đóng góp, ủng hộ cho Trung tâm trong công tác tiếp nhận, cứu hộ và tái thả các loài động vật rừng. Trung tâm mở rộng quan hệ hợp tác và nhận tài trợ 1 khu cứu hộ rùa rộng 100m2, công xuất cứu hộ 20 cá thể/đợt…
 
Bên cạnh đó, hiện - Trung tâm cứu hộ Cát Tiên vẫn gặp nhiều khó khăn như 5 khu vực thực hiện nhiệm vụ khác nhau và cách xa nhau, có khu biệt lập như khu cứu hộ linh trưởng Đảo Tiên gây khó khăn cho công tác vận chuyển thức ăn, động vật cứu hộ và công tác kiểm tra giám sát các hoạt động tại các khu vực này. Biên chế lao động của Trung tâm có trình độ chuyên môn không đồng đều, được điều động, luân chuyển, tuyển dụng từ nhiều nguồn khác nhau, do nhiều tổ chức, cá nhân chi trả lương, đây cũng là nguyên nhân của sự chênh lệch về chế độ đãi ngộ mặc dù cùng làm việc giống nhau trong một đơn vị.

Khu cứu hộ linh trưởng Đảo Tiên mặc dù được Trung tâm cứu hộ Monkey World, Ping Tung Đài Loan hỗ trợ về công tác thú y, tuy nhiên, do tình hình dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp nên khu thường xuyên thiếu, vắng người quản lý và bác sỹ thú y làm việc thường xuyên tại đảo để quản lý, khám và điều trị cho các loài linh trưởng nguy cấp tại đây.
 

 Để tái thả được một con vượn, Trung tâm cứu hộ Cát Tiên có thể mất tới hơn 10 năm để các con vật học lại tập tính và có kỹ năng sinh tồn trong tự nhiên. 

Về kinh phí duy trì trung tâm, đến nay có 2 nguồn tài chính từ Tổng cục Lâm nghiệp và hoạt động du lịch. Doanh thu du lịch năm 2022 ước đạt 250 triệu đồng nhưng kinh phí thức ăn cho con vật chiếm đến 180 triệu đồng/năm, chưa kể các loại thuốc phòng chữa bệnh cho các con vật. Khu cứu hộ trung tâm chỉ có 5 người phụ trách nhưng đã ký giao ước với 25 chi cục kiểm lâm thuộc 21 tỉnh phía Nam là có thú cần cứu hộ thì trung tâm phải nhận, nhiệm vụ lớn nhưng lực lượng mỏng, thường xuyên phải tăng ca.

Ở Việt Nam, hàng năm có hàng ngàn cá thể ĐVHD bị săn bắt và buôn bán trái phép nhằm phục vụ nhu cầu làm thực phẩm, thuốc đông y, thú cưng, đồ trang sức và trao đổi giữa các vườn thú. Đó là một trong những nguyên nhân chính đẩy các loài ĐVHD của Việt Nam tới bên bờ vực tuyệt chủng, gây tác động tiêu cực đến hệ sinh thái và những nỗ lực bảo tồn tài nguyên đa dạng sinh học của Việt Nam nói riêng và toàn cầu nói chung.

Đến Vườn Quốc gia Cát Tiên, chúng ta không khó bắt gặp những loài sinh vật hiếm thấy nhưng để có được thành quả đó, những con người tại Trung tâm cứu hộ, bảo tồn và phát triển sinh vật Cát Tiên đã ngày đêm dồn tâm sức chăm sóc cho các loài ĐVHD, góp phần thiết thực cho sự phát triển bền vững tài nguyên thiên nhiên./