Nghệ nhân đánh thức làng nghề Trạch Xá
Đàn ông Trạch Xá khéo may…
![]() |
Nghệ nhân Nghiêm Văn Đạt và các sản phẩm áo dài ngũ thân của nam và nữ do ông thực hiện. |
Có lẽ, Trạch Xá là làng nghề duy nhất cả nước chuyên may áo dài và các lễ phục truyền thống của Việt Nam. Theo các cụ cao niên làng Trạch Xá, người có công đưa nghề về Trạch Xá là bà Nguyễn Thị Sen, thứ phi của vua Đinh Tiên Hoàng (khoảng thế kỷ thứ X). Bà Sen có tài cắt may áo dài. Khi vua Đinh Tiên Hoàng qua đời, bà xin được xuất cung, cùng các con trở về làng Trạch Xá trồng dâu, nuôi tằm, truyền dạy cho người dân nghề may áo dài. Biết ơn công lao ấy, sau khi bà mất, dân làng đã tôn là Thánh sư, Tổ nghề may áo dài Trạch Xá.
Theo nghệ nhân Nghiêm Văn Đạt, xưa kia không có máy may nên người thợ Trạch Xá khâu tay 100%. Cũng không có phương tiện giao thông, nên người làng thường đi bộ đến các làng quê khác để hành nghề. Hành trang đơn giản, chỉ với tay nải gồm cái kéo, cái thước, cái kim, sợi chỉ vài ba tấm vải đi đến từng nhà cắt theo yêu cầu. Sau này, nhiều người làng Trạch Xá đã mở được các cửa hiệu may trên các phố Lương Văn Can, Cầu Gỗ, chợ Mơ (Hà Nội); các cửa hàng trên đất Bắc Ninh, Bắc Giang... Người Trạch Xá mở cửa hiệu thường có tên đầu tiên là chữ Trạch.
![]() |
Tiếng thơm lan xa, thương hiệu áo dài làng Trạch Xá đã được nhiều người biết đến. |
Có lẽ do đặc thù công việc phải đi làm xa, nên các cụ làng Trạch Xá có tục truyền bí quyết nghề cho con trai, mà không truyền cho con gái. Đó cũng là điều làm nên nét độc đáo ở ngôi làng này: Đàn ông khéo tay hơn cả phụ nữ. “Từ truyền thống của quê hương, gia đình tôi cũng nhiều đời theo nghề may áo dài. Ông nội tôi từng tới vùng đất Kinh Bắc - nơi có nhiều lễ hội để may áo dài thuê. Còn bố tôi xưa làm Chủ nhiệm Hợp tác xã May Bắc Sơn ở 434 phố Bạch Mai. Bản thân tôi được ông, cha truyền nghề và làm nghề từ tấm bé đến nay đã ngoài 50 tuổi rồi”, nghệ nhân Nghiêm Văn Đạt nói.
Có thu nhập tốt, nhiều người sẽ theo nghề
Thoăn thoắt đôi tay khâu dọc tà áo dài, nghệ nhân Nghiêm Văn Đạt cho biết: Để có 1 chiếc áo dài đẹp, đòi hỏi nhiều yếu tố. Trước hết là khâu chọn vải tùy thuộc vào sở thích của mỗi người. Tiếp đến là công đoạn “nhìn người đo cách” quan sát kĩ dáng người và lấy số cho sao cho thật chuẩn để có thể làm ra chiếc áo dài tôn lên được vẻ đẹp của người mặc. Một công đoạn quan trọng khác là may áo, người Trạch Xá không “khâu tay ngang”, mà “khâu tay dọc” đường khâu rất nhanh, đều nhau tăm tắp. Đường khâu tiêu chuẩn là: “Trong thì dán hồ, ngoài phô trứng rận”. Nghĩa là, sản phẩm sau khi hoàn thiện, mép trong áo không lộ đường chỉ, mà phẳng lì như dán hồ, còn mặt ngoài vải, các mũi chỉ thằng hàng, đều tăm tắp như xếp trứng rận.
![]() |
Ngoài áo dài, người Trạch Xá còn làm áo trần bông có thêm các họa tiết theo tay tinh tế gợi nhớ về phong cách thời trang của phụ nữ những năm tháng xưa. |
Xưa kia, người Trạch Xá đi khắp nơi lập nghiệp, chỉ trở về mỗi năm vài lần dịp lễ tết, hội làng… Tuy vậy, những năm gần đây, khi làng nghề đã xây dựng được thương hiệu, nhiều người đã trở về địa phương phát triển nghề may áo dài. Năm 2011, nghệ nhân Nghiêm Văn Đạt cùng một số người yêu nghề đã cùng nhau thành lập Hợp tác xã May áo dài truyền thống Trạch Xá. “Những đơn hàng may áo dài được đưa về làng để gia công, hoàn thiện rồi chuyển tới các cửa hàng trên phố. Rồi tiếng thơm lan xa, nhiều người tìm về tận Trạch Xá để đặt may áo dài nên những cửa hàng, cửa hiệu may áo dài xuất hiện ngày một nhiều trên đường làng. Làm may ở nhà rồi người làng Trạch Xá không phải tha hương, không phải tốn chi phí để thuê cửa hàng nên thuận lợi hơn”, ông Đạt nói.
Nghề có thu nhập tốt thì mới có nhiều hộ theo nghề, giữ nghề. Cả làng Trạch Xá có khoảng 500 hộ dân thì có khoảng 90% số hộ làm nghề. Gia đình nghệ nhân Nghiên Văn Đạt có 4 con trai hiện mỗi người con đều có 1 cửa hàng ở Hà Nội hoặc Ninh Bình. Sự khéo léo, tài hoa và những đóng góp cho nghề, năm 2021, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội đã công nhận ông Nghiêm Văn Đạt là nghệ nhân của thành phố.
Trong những ngày cuối cùng của năm 2024, làng nghề may áo dài Trạch Xá tất bật chuẩn bị cho Lễ đón nhận Bằng công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Sự vinh danh đó là niềm tự hào để làng nghề tiếp tục gìn giữ, bảo tồn và đánh thức làng nghề may áo dài Trạch Xá phát triển hơn nữa.
Tin liên quan

Nghệ nhân “hồi sinh” các con giống bột cổ
11:09 | 18/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Chủ tịch nước: Sự sáng tạo tạo nên giá trị bền vững cho sản phẩm truyền thống
09:18 | 12/06/2025 Tin tức

Độc đáo nghề đắp tượng thú
14:25 | 23/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin mới hơn

Làng nghề dệt lanh Lùng Tám – Nét văn hóa Mông trên Cao nguyên đá
09:01 | 19/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Phú Yên công nhận 11 nghề truyền thống năm 2025
15:44 | 13/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Người âm thầm dùng cây kim, sợi chỉ lưu giữ hồn cốt văn hóa Việt
15:42 | 13/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Văn hoá Bắc Bộ qua các làng nghề truyền thống nổi tiếng ở Hà Nội
15:41 | 13/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Chủ tịch nước Lương Cường gặp mặt nghệ nhân làng nghề tiêu biểu toàn quốc
13:19 | 12/06/2025 Tin tức

Cao Bằng gìn giữ và phát triển làng nghề truyền thống: Nét đẹp văn hóa gắn liền phát triển kinh tế
09:17 | 12/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác

Xây dựng Cụm công nghiệp làng nghề nhìn từ huyện Phú Xuyên
14:48 | 11/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Khám phá nghề chằm áo tơi Yên Lạc – Nét đẹp văn hóa truyền thống Hà Tĩnh
15:19 | 10/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đưa công nghệ số phát triển ngành ong Việt
15:19 | 10/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Phát triển nghề nuôi ong ở Nghĩa Đồng
09:42 | 09/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bình Định: Nghệ nhân Nhân dân Đinh Chương “di sản sống” giữa đại ngàn Vĩnh Sơn
09:42 | 09/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

“Nhóm yêu thích nghề làm men lá” giữ gìn và phát triển nghề truyền thống
09:41 | 09/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề bánh pía Vũng Thơm
09:39 | 09/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Cao Bằng: Nghề nhuộm vải chàm của người Nùng An
09:39 | 09/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân Lê Mạnh Tuấn – Người giữ hồn đất, thổi hồn cho “đất nở hoa”
22:13 | 07/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Nghệ nhân Nguyễn Văn Lưu: Người đưa gốm sứ Chu Đậu trở về từ đáy biển
11:03 | 06/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Thanh Hóa: Gắn kết chương trình OCOP với du lịch làng nghề – Hướng đi bền vững cho kinh tế nông thôn
09:06 | 04/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đánh thức làng nghề truyền thống bằng du lịch và sản phẩm OCOP
10:50 | 03/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Phú Yên: Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa gốm Quảng Đức
10:09 | 02/06/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Đóng thuyền gỗ truyền thống của người Tày Hà Giang
09:52 | 30/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Làng nghề trầm hương Vạn Thắng hơn trăm năm tuổi
09:18 | 29/05/2025 Làng nghề, nghệ nhân

Bình Định thu hút đại dự án nước ngoài tạo động lực phát triển xanh bền vững
10:00 Kinh tế

Làng nghề dệt lanh Lùng Tám – Nét văn hóa Mông trên Cao nguyên đá
09:01 Làng nghề, nghệ nhân

Bình Định vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, bước đệm cho tỉnh Gia Lai mới hoạt động
09:00 Tin tức

Đồng Yên nâng tầm nông sản địa phương qua sản phẩm OCOP
09:00 OCOP

Nghệ nhân “hồi sinh” các con giống bột cổ
11:09 Làng nghề, nghệ nhân