Nghề làm đàn tranh Đào Xá

Ngày ấy, cụ Lan hành hương sang phương Bắc rồi học được bí quyết và mang nghề về làng. Ban đầu cũng chỉ dạy cho người trong họ, để trong lúc nông nhàn có thêm việc và cũng là hợp với hoàn cảnh lúc bấy giờ, các đám hát, phường hội rất cần những cây đàn tam, đàn tứ, tỳ bà… Rồi nghề phát triển khắp làng, việc buôn bán thịnh vượng mang lại thu nhập ổn định cho người dân. Từ đó nghề làm đàn trở thành nghề truyền thống của Đào Xá, chế tác nhạc cụ cổ truyền trở thành nguồn thu nhập chính của người dân trong làng. Sản phẩm của làng có mặt khắp trong Nam ngoài Bắc. Từ Hà Nội, Nam Định, Thanh Hóa, Sài Gòn... đều có cửa hàng của người Đào Xá. Đặc biệt, đàn Đào Xá còn được nhiều du khách nước ngoài biết đến, không ít người cất công đến tận làng để mua được cây đàn ưng ý.

Tuy nhiên, để làm ra được một cây đàn như ý phải trải qua rất nhiều công đoạn cùng với sự đòi hỏi khắt khe về mỹ thuật và cả sự kiên trì. Nghệ nhân Đào Công Soạn tâm sự: “Nghề làm đàn không chỉ yêu cầu cao về mẫu mã hình thức mà quan trọng hơn hết là sự truyền đạt, tức là chất lượng âm thanh phải chuẩn mới đáp ứng được nhu cầu của người sử dụng”.

Để cho ra một chiếc đàn thành phẩm cần trải qua rất nhiều công đoạn như: Chọn gỗ, ra gỗ, phơi gỗ, làm khuôn đàn, cho đến công đoạn chắp, ghép, điêu khắc, khảm trai, bào mặt, dán màu, đánh bóng, căng dây và hoàn thiện... tất cả đều được làm theo phương pháp thủ công đúng với kỹ thuật của ngày xưa để lại. Trong đó, khâu chọn gỗ và bào mặt là rất quan trọng vì nó quyết định đến chất lượng âm thanh của đàn. Các loại gỗ thường được sử dụng làm khung đàn là gỗ Trắc, mặt đàn là gỗ Ngô Đồng, cả 2 loại gỗ này đều đắt và khó mua. Vì vậy, khâu làm khuôn, bào mặt phải tính toán chi ly, tránh lãng phí mà vẫn đảm bảo chất lượng cho sản phẩm.

Mỗi ngày, tại xưởng gỗ của gia đình nghệ nhân Đào Công Soạn đều có 3 - 4 người làm, mỗi người làm một loại đàn khác nhau và để làm được một chiếc đàn hoàn chỉnh phải mất một tuần. Giá bán các loại đàn cũng tùy theo chất lượng và nhu cầu của người mua.

Đặt chân đến ngôi làng, nếu có dịp ghé thăm nhà của các nghệ nhân làm đàn, đập vào mắt ta luôn là hình ảnh những chiếc phôi đàn bầu, đàn tam, đàn nguyệt trông vẫn còn có phần thô mộc, giản đơn đang nằm trên nền đất gạch xám. Những chiếc thân đàn bầu làm bằng gỗ nhãn đỏ au, những cái mặt cộng hưởng của đàn tam được bịt bằng da trăn vẫn còn nguyên cả đai chằng phơi nắng để hong khô chờ vào công đoạn mới. Những sản phẩm của làng được làm ra khá đa dạng, từ cây đàn bầu, đàn tam, thập, lục, đàn đáy, đàn nguyệt, đàn tỳ bà…cho đến những cây nhị, cây hồ, cây líu… đều có cả.

Không biết phải trải qua bao nhiêu khâu cùng với sự tỉ mỉ và tài hoa, ấy vậy người nghệ nhân làng Đào Xá dù hầu như chưa từng qua một trường, lớp đào tạo chuyên nghiệp nào về âm nhạc nhưng âm sắc của mỗi cây đàn họ làm ra lại vô cùng chính xác. Điều ấy chứng tỏ ở bên trong mỗi người dân làng Đào Xá là một tâm hồn nghệ sỹ chân chính ẩn chứa dưới lớp vỏ bọc của người nông dân quanh năm chân lấm tay bùn.

Theo VTC Nông nghiệp