Cần cải tiến để bảo tồn và phát triển nghề dệt thổ cẩm của đồng bào các DTTS ở Điện Biên

Thiếu nữ dân tộc Hà Nhì trong trang phục truyền thống

Nguy cơ mai một

Những năm 90 của thế kỷ trước, cuộc sống người Hà Nhì ở bản Tả Kố Khừ, xã Sín Thầu, huyện Mường Nhé còn gặp nhiều khó khăn. Nằm ở sát biên giới nên cuộc sống của người dân nơi đây hầu như tự cấp, tự túc hoàn toàn. Bởi vậy, trong trí nhớ về quê hương, Pờ Xí Mé, cô cán bộ Phòng Văn hóa Thông tin huyện Mường Nhé vẫn khắc sâu hình ảnh những nương bông trắng xóa, những chum màu chàm được bà nội dùng cẩn thận làm ra những tấm thổ cẩm đẹp mắt

Thế rồi, những “màu rừng” đó đã dần dần biến mất, nhường chỗ cho vải dệt sẵn, quần áo công nghiệp. Pờ Xí Mé chia sẻ, trong xu thế phát triển chung của xã hội, giao thương hàng hóa ngày càng dễ dàng, thì việc mua sắm vải dệt sẵn không còn khó như ngày xưa. Giá thành rẻ, chất lượng cũng tốt mà không tốn nhiều công sức như vải dệt truyền thống. Thế nên người dân ở đây không còn trồng bông, dệt vải, nhuộm chàm như xưa nữa. Nghề dệt ở bản Tả Kố Khừ theo đó mai một dần dần…

“Đợt vừa rồi tôi vừa về quê, đi thăm nhà các cụ, hỏi ra thì vẫn còn nhiều bà rất nhớ nghề xưa. Có điều bây giờ không có khung cửi, không có nguyên liệu nên không làm được thôi. Nếu có những thứ đó các bà vẫn dệt được. Đây là tín hiệu vui để sắp tới có thể khôi phục lại nghề dệt truyền thống của người Hà Nhì…”, chị Pờ Xí Mé thông tin.

Việc dệt thổ cẩm ở bản Phiêng Lơi, xã Thanh Minh chủ yếu là phục vụ khách du lịch đến bản tham quan, trải nghiệm

Còn tại bản Phiêng Lơi (xã Thanh Minh, TP. Điện Biên Phủ), nghề dệt thổ cẩm đã gắn bó từ xa xưa với đồng bào dân tộc Thái. Tuy nhiên, theo thời gian, nghề truyền thống này đã dần mai một...

Ông Lường Văn Muôn, Trưởng bản Phiêng Lơi chia sẻ: “Bản đang làm du lịch cộng đồng nên cũng đã thành lập đội dệt thổ cẩm với 12 thành viên. Tuy nhiên, việc sản xuất chỉ mang tính cầm chừng, chủ yếu là để phục vụ khách du lịch tham quan, trải nghiệm thôi, còn chưa bán được!”

Cần cải tiến để bảo tồn, phát triển

Thời gian qua, các cấp, ngành từ tỉnh tới địa phương ở Điện Biên cũng đã và đang triển khai các giải pháp gìn giữ nghề dệt truyền thống. Như việc hỗ trợ bảo tồn, gìn giữ các trang phục truyền thống; hỗ trợ các bản có nghề dệt duy trì và phát triển; công nhận nghề, làng nghề truyền thống…

Hầu hết các hộ dân tộc Lào bản Pa Xa Lào, xã Pa Thơm, huyện Điện Biên đều đang duy trì nghề dệt vải thổ cẩm truyền thống.

Điển hình như ở bản Pa Xa Lào, xã Pa Thơm, huyện Điện Biên, có khoảng 60 hộ dân, thì hầu như nhà nào cũng có một khung cửi để dệt thổ cẩm. Ðể gìn giữ bản sắc văn hóa của dân tộc, bản Pa Xa Lào đã thành lập HTX Dệt thổ cẩm bản Pa Xa Lào. Mới đây, UBND tỉnh đã công nhận nghề dệt thổ cẩm của bản Pa Xa Lào là nghề truyền thống.

Chị Lò Thị Thơm, thành viên HTX Dệt thổ cẩm Pa Xa Lào chia sẻ: “Chúng tôi tập trung sản xuất các trang phục truyền thống của dân tộc Lào như: Váy, áo, khăn… Với giá bán trên thị trường hiện nay dao động từ 500 - 900 nghìn đồng/bộ váy, áo; 700 - 800 nghìn đồng/khăn, thì chị em vẫn có thể tạo ra thu nhập trong thời gian nông nhàn.”

Phụ nữ dân tộc Lào trong trang phục truyền thống biểu diễn dân vũ

Như vậy, để bảo tồn, gìn giữ và phát triển nghề dệt thổ cẩm truyền thống, việc cần làm trước tiên là phải tìm được đầu ra cho sản phẩm. Bởi quy luật thị trường phải có cầu thì mới có cung. Tiếp nữa, để bảo tồn và duy trì được nghề thì các làng nghề vẫn cần cải tiến, áp dụng một phần máy móc hiện đại vào sản xuất để giảm công lao động, giảm giá thành để sản phẩm đến được nhiều hơn với người tiêu dùng. Ngoài ra, việc “tiếp lửa” cho thế hệ trẻ cũng cần được thúc đẩy mạnh mẽ, qua đó lớp trẻ mới tự hào và ý thức hơn việc gìn giữ tinh hoa văn hóa của dân tộc mình…