Vĩnh Phúc: Người dân làng nghề Triệu Xá “kết duyên” cho mây, tre

Ngược dòng thời gian, khoảng từ những năm 1995 trở về trước, các nguyên liệu tre, nứa, hóp... của làng Triệu Xá rất nhiều. Ven đường làng, ngõ xóm, vườn, bờ ruộng… đâu đâu cũng xuất hiện những cây trồng này để cung ứng cho sản xuất.

Trước đây cả làng làm nghề, không khí đan lát luôn sôi động, nhộn nhịp. Người già truyền cho người trẻ, cha truyền cho con, ông truyền cho cháu. Nhà nào nhà ấy chất đầy hàng ở sân hoặc hiên nhà.
 
Nhiều mặt hàng, sản phẩm gắn bó với nhà nông cũng được ra lò từ làng Triệu Xá, như: Gầu, nơm, đó, giần, sàng… và có mặt ở nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước. Trong đó có nhiều mặt hàng được du khách nước ngoài lựa chọn để mua về làm kỷ niệm.

Theo các cụ cao niên trong làng chia sẻ: Từ xa xưa, có một số người trong làng đi học nghề mây tre đan ở các vùng làng nghề của tỉnh Hà Tây cũ (nay thuộc Hà Nội) và Hưng Yên… và sau đó trở về địa phương làm nghề, truyền dạy cho mọi người. Ban đầu sản phẩm làm ra chủ yếu phục vụ cho đời sống sinh hoạt và lao động, sản xuất, rồi sau này được nâng cấp trở thành các sản phẩm mỹ nghệ.

Không giống như các nghề truyền thống khác, nghề mây tre đan không quá khó, ai cũng có thể làm và làm trong khoảng thời gian nào trong năm cũng được. Vào những ngày không phải mùa vụ, đi dọc theo những con đường nhỏ trong làng, không khó để bắt gặp hình ảnh mọi người từ già đến trẻ tập trung ở nhà để cùng nhau đan, lát. Ngay cả trẻ con mới sáu, bảy tuổi ở đây cũng đã biết đan, lát...
 
Tiếp tục hỏi thăm các cụ cao niên trong làng, chúng tôi được biết thêm: Nghề mây tre đan ở Triệu Xá đã góp phần giải quyết việc làm cho người dân, nhất là vào dịp nông nhàn và mang lại nguồn thu nhập hiện tại khá ổn định, đóng góp vào công cuộc xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới cho địa phương. Với nghề này, đòi hỏi người làm phải chăm chỉ, cần mẫn. Nếu chịu khó, một người có thể làm được từ 3 - 5 sản phẩm mỗi ngày.

Cũng trong câu chuyện với các nghệ nhân trong làng, chúng tôi nhớ lại câu chuyện với chị Triệu Thị Huệ, một thợ lành nghề tại Triệu Xá tâm sự: “Có nhiều người không muốn bỏ nghề truyền thống, tranh thủ làm vào lúc nông nhàn. Cũng có lúc, tôi nản chí muốn tìm nghề khác có thu nhập cao hơn nhưng lại thôi. Tôi luôn nghĩ, bao nhiêu đời ông cha sống được với nghề, lẽ nào mình lại chết đói. Vẫn biết rằng, sản phẩm đan lát bây giờ khó có thể cạnh tranh được với hàng nhôm, nhựa. Ở làng hiện vẫn còn người làm nghề nhưng số lượng giảm nhiều so với trước. Song người dân làm nghề đan lát, chúng tôi vẫn hy vọng một ngày nào đó, làng nghề truyền thống lại đến thời kỳ hưng thịnh…”

Đến với làng Triệu Xá, tận mắt chứng kiến quy trình sản xuất thủ công mây tre đan mới thấy hết sự đa dạng trong kiểu dáng và mẫu mã. Những sản phẩm mây, tre đan với đủ màu sắc được tạo ra dưới những đôi bàn tay lành nghề của các nghệ nhân trong làng khiến chúng tôi không khỏi thích thú, tò mò. Chỉ từ những cây mây, nan tre, các nghệ nhân đã thổi hồn vào chúng, tạo ra những sản phẩm tinh xảo làm mê đắm lòng người. Những sản phẩm này không chỉ làm vật dụng trong gia đình, mộc mạc đậm chất làng quê mà còn mang nét tự nhiên hết sức quyến rũ, có giá trị sử dụng và yếu tố thẩm mỹ.