Làng nghề bên dòng sông Ba

Nằm bên dòng sông Ba hiền hòa xuôi dòng chảy quanh năm, thôn Mỹ Thạnh Tây từ lâu đã hình thành những cồn đất phù sa màu mỡ do dòng sông bồi đắp, rất thích hợp để nuôi trồng cây dâu. Có lẽ từ đó, nghề trồng dâu nuôi tằm nơi thôn Mỹ Thạnh Tây hình thành, qua bao đời nay người dân nơi đây vẫn gìn giữ phương pháp nuôi tằm theo cách truyền thống.

Theo lời kể của người dân trong thôn, nghề trồng dâu nuôi tằm bằng hình thức thủ công đã xuất hiện ở đây từ những năm kháng chiến chống Pháp, sau đó có một thời gian dài bị mai một. Đến năm 1982, Hợp tác xã Nông nghiệp kinh doanh tổng hợp Hòa Phong khôi phục lại nghề nhằm giúp xã viên có thêm thu nhập, kể từ đó đến nay, nghề này phát triển cơ bản và hoạt động theo làng nghề.

Nghề không đòi hỏi sức lực, tuổi tác, bất cứ ai trong gia đình đều có thể học hỏi và làm được vì thế rất thích hợp với những người cao tuổi. Với tính chịu thương, chịu khó, cần cù cộng với kinh nghiệm lâu năm, giờ đây người dân Mỹ Thạnh Tây thật sự an tâm với nghề. Nhờ nghề trồng dâu nuôi tằm này mà nhiều hộ gia đình trong làng đã thoát khỏi khó khăn, nghèo khó, trong đó không ít gia đình trở nên khấm khá.

Phương pháp trồng dâu nuôi tằm truyền thống

Về thăm làng nghề, mọi người sẽ không khỏi ngạc nhiên khi phòng khách của những gia đình nơi đây không để tiếp khách mà thay vào đó là dành riêng nuôi tằm. Dân gian thường hay ví von rằng nuôi tằm còn khó hơn nuôi trẻ nhỏ. Bởi lẽ, ngoài việc kiêng cữ, người nuôi tằm còn cần chuẩn bị rất kỹ các khâu như chân giá đỡ cho các nong tằm phải đặt trên 4 cái chén đựng nước để kiến không leo lên nong tằm. Còn phía trên giăng mùng đề phòng thằn lằn, rắn mối trên trần nhà rớt xuống nong dâu, ăn hết tằm….

Làng nghề trồng dâu nuôi tằm thôn Mỹ Thạnh Tây.

Bên cạnh đó, chỗ nuôi phải tách riêng không pha lẫn mùi nấu nướng của bếp núc hay mùi phân của chăn nuôi, phòng khách dành riêng nuôi tằm đòi hỏi không gian thoáng mát, không được kín gió mới phù hợp. Đến thức ăn cho tằm cũng phải được lựa chọn kĩ lưỡng, người dân phải hái lá dâu xanh non, còn lá già rách nát thì tằm không bao giờ ăn. Vì vậy, nuôi tằm phải có kinh nghiệm, lòng yêu nghề chứ không dùng sức.

Hằng năm, qua tháng Giêng khi nươc lụt rút hết, để lộ lên những ngọn dâu non mới ra, cũng chính là lúc không khí nơi làng nghề tất bật hơn cả. Dân gian vẫn hay ví rằng giai đoạn “tằm ăn lên, ra sông hái lá dâu, đi đụng đầu” để miêu tả không khí nhộn nhịp nơi đây.

Sau khi ủ trứng nở, người dân sẽ hái lá dâu non cho tằm ăn. Thông thường để nuôi 6 gram trứng, người dân trồng 1 sào (Trung bộ 1 sào = 500 m²) dâu là đủ tằm ăn trọn vòng đời. Một gram trứng nếu nuôi đạt cho ra 3 kg tơ (trung bình một con tằm nhả ra 1.000 m sợi tơ). Vòng đời nuôi, từ ngày thả trứng đến 20 ngày là thành kén. Lựa kén bỏ ra né (một dụng cụ đan bằng tre) cho tằm quay tơ.

Mặc dù giá tơ vẫn thường bấp bênh, có lúc 120.000 đồng/kg, có thời điểm hạ xuống còn 100.000 đồng/kg, nhiều hộ cũng định bỏ nghề để tìm việc khác mưu sinh. Nhưng khi tham gia vào Hợp tác xã và được hỗ trợ về kỹ thuật lẫn đầu ra cho sản phẩm, hiện nay, diện tích trồng cây dâu ven sông Ba vẫn còn hơn 12ha; số hộ tham gia làng nghề 58 hộ, với hơn 100 nhân khẩu. Hầu hết các hộ tham gia làng nghề có cuộc sống ổn định, thậm chí có hộ khá giả nhờ vào nguồn thu nhập từ nghề trồng dâu, nuôi tằm.

Năm 2007, Làng nghề trồng dâu nuôi tằm thôn Mỹ Thạnh Tây được UBND tỉnh Phú Yên công nhận là làng nghề truyền thống. Sau đó, Hợp tác xã Nông nghiệp kinh doanh tổng hợp Hòa Phong mở rộng quy mô làng nghề, qua đó nâng cao vị thế làng nghề, tăng thu nhập cho người dân, góp phần gìn giữ và phát triển làng nghề truyền thống theo hướng bền vững.

Bài và ảnh Ánh Tuyết