Cam Con Cuông là loại cam thơm ngọt và đã có thương hiệu trong lòng người dân xứ Nghệ. Trong lần khảo sát tìm các mô hình hỗ trợ, đầu tư, ấn tượng trước sản phẩm cam có vị thơm ngon tại bản Pha, xã Yên Khê, tổ chức JICA phối hợp Viện Nghiên cứu ngành nghề nông nghiệp Việt Nam đã chọn các hộ dân để xây dựng vườn cam sinh thái và hỗ trợ thiết bị để chế biến ra nhiều sản phẩm giá trị từ cam. Trên cơ sở đó, các hộ trồng cam ở bản Pha tham gia các tổ (nhóm) sản xuất cam sạch theo sự hướng dẫn của các chuyên gia.

Nhờ được hỗ trợ thiết bị mà các tổ sản xuất còn thành lập các cơ sở chế biến ra các sản phẩm đặc biệt từ cam theo quy trình sạch. Nhiều người dân ở đây cho biết, trước nay, bà con sau khi bán hết cam đẹp, cam xấu còn lại không ai mua. Nay nhờ có thiết bị cùng quy trình sản xuất mà người trồng cam có thể chế biến ra tinh dầu cam, siro cam, mứt cam, rượu cam... Quả cam được tận dụng, mang lại giá trị cao, lại có thêm nghề mới. Sản phẩm cũng đã được nhiều người biết đến, đặc biệt bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm nên bước đầu ai cũng vui.

Đáng nói hơn, nằm trong Dự án du lịch cộng đồng được triển khai năm 2016, dự án đã chọn cam là cây đang có hiệu quả ở Con Cuông để mở ra một hướng đi mới cho người dân xóa đói giảm nghèo. Dự án hỗ trợ trên diện tích 5ha theo mô hình du lịch sinh thái. JICA hỗ trợ cho nhóm biển chỉ dẫn, túi đựng hái cam, giỏ hái cam trong vườn cam sinh thái, đầu tư máy lọc rượu, dụng cụ pha chế rượu, máy đóng nắp chai, máy dập date, máy sấy vỏ cam, máy xay vỏ cam để nấu tinh dầu, nồi nấu tinh dầu, máy ép miệng túi... để làm các sản phẩm. Lần đầu được tiếp cận với cách làm mới, bà con ai cũng bỡ ngỡ nhưng nay rất phấn khởi và mong muốn sản xuất ra được nhiều sản phẩm.

Với công nghệ mới và không phức tạp, các sản phẩm được chế biến từ cam sạch gồm mứt vỏ cam, rượu men cam, rượu cam, xà phòng cam, tinh dầu cam, si rô cam... đã thành công. Sản phẩm được bán trực tiếp tại nơi sản xuất cho khách du lịch cộng đồng.

Để có những thành quả đó, các hộ trồng cam ở Con Cuông đã ứng dụng KHKT, trồng cam theo quy trình VietGAP, sử dụng giống cam Valenxia và cam Vân Du là hai giống cam ngon hiện nay. Các hộ trồng cam cũng đầu tư hệ thống tưới, bể nước tưới để nâng năng suất cam đạt 25 tấn/ha. Các chế phẩm vi sinh, thuốc bảo vệ thực vật đều tuân thủ các quy trình kỹ thuật.

Hiện nay, huyện Con Cuông có gần 300 ha trồng cam, trong đó gần 200 ha cam tập trung tại xã Yên Khê, năng suất bình quân của cam Con Cuông trong vụ thu hoạch năm 2016 đạt 20 tấn/ha, tổng sản lượng đạt khoảng 3.000 tấn. Một ha cam bán quả được hơn 500 triệu đồng, lãi 350 triệu đồng. Giá thấp nhất tại vườn là 20.000 đồng/kg, có khi lên đến 50.000 đồng/kg. Giờ đây, khi sản xuất thành công các sản phẩm phụ phẩm từ cam gắn với du lịch cộng đồng thì giá trị từ cam sẽ tăng cao hơn nhiều. Các sản phẩm cam sạch sẽ là một trong những sản vật du lịch chủ lực, góp phần thúc đẩy du lịch cho huyện miền núi Con Cuông. Mục tiêu được huyện đặt ra là đến năm 2020, diện tích cam đạt 450 ha, quy hoạch chủ yếu tại các xã: Yên Khê, Chi Khê, Môn Sơn, Lục Dạ, Bồng Khê, Đôn Phục, Mậu Đức, Thạch Ngàn. Cùng với việc mở rộng quy mô diện tích trồng cam, huyện cũng từng bước khẳng định nhãn hiệu cam Con Cuông, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm chế biến từ cam gắn với du lịch cộng đồng.

Thành Châu - Châu Lan