Làng nghề mây tre giang - Yên Kiên: xây dựng thương hiệu và xác lập quyền sở hữu nhãn hiệu tập thể
Nghệ nhân Đỗ Huy Kiều
Thôn Yên Kiện là một trong 6 thôn của xã Đông Phương Yên, huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội. Cả 6 thôn của xã đều là làng nghề mây tre giang đan, giải quyết công ăn việc làm tại chỗ cho khoảng 75% dân số trên địa bàn. Trải qua bao biến cố thăng trầm của thời gian, hơn 400 năm nay, người dân nơi đây vẫn một lòng gắn bó, chung thủy với nghề. Vốn là một xã thuần nông, trước đây, người dân Yên Kiện chủ yếu gắn bó với đồng ruộng. Khi đó, nghề mây tre đan vẫn chỉ được coi là một nghề phụ để người dân tranh thủ làm lúc nông nhàn. Gia đình nào cũng duy trì nghề đan lát mà cha ông để lại nhưng đơn giản chỉ là vài ba chiếc rổ, chiếc rá hay mấy cái quạt nan… mang đi bán trong mỗi phiên chợ. Nhưng giờ đã đổi khác, thay vào những mái nhà tranh, đường làng bằng đất… giờ đây là những ngôi nhà cao tầng, đường đổ xi măng, bê tông. Cuộc sống của người dân Yên Kiện đổi đời nhờ mây tre giang.
Các sản phẩm mây tre giang ngoài mặt hàng lưu niệm, còn mang tính biểu tượng văn hóa, thể hiện tính chất thân thiện qua chất liệu bảo vệ môi trường, góp phần xây dựng môi trường văn hóa đặc trưng của Hà Nội. Trên thế giới, xu hướng phát triển bền vững, sử dụng vật liệu tự nhiên đang lên ngôi những năm gần đây để hạn chế chất thải công nghiệp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sinh thái, đe dọa sức khỏe con người, vật liệu mây tre trong thiết kế sản phẩm ngày càng được ưa chuộng. Chủng loại sản phẩm từ vật liệu mây tre được mở rộng đa dạng hơn rất nhiều những năm trước và dần đi vào các thiết kế không gian kiến trúc, nội ngoại thất đến các sản phẩm trang trí ứng dụng, sản phẩm thời trang cho phái đẹp.
Theo nghệ nhân Đỗ Huy Kiều: Để làm nên một sản phẩm đối với người thợ đó là một nghệ thuật, sản phẩm mây tre thôn Yên Kiện càng đòi hỏi nhiều công phu, tỉ mỉ, qua nhiều công đoạn của người thợ mới tạo nên được. Từ công đoạn chọn nguyên liệu phải là những cây tre, cây song, cây mây, cây trúc… không non, không già, mọc thẳng, có độ cứng cao.
Ông Nguyễn Đắc Thảo - Chủ tịch HĐND xã Đông Phương phát biểu tại Hội nghị
Những cây nguyên liệu này đem về phải mang cắt thành những đoạn nhỏ rồi đến tay người thợ. Họ mang chẻ ra thành những chiếc nan nhỏ hay to phụ thuộc vào từng sản phẩm nhưng phải đều nhau, đặc biệt khó khi họ chẻ thủ công bằng tay, không phải ai cũng làm được giai đoạn này. Chỉ có những người làm lâu thì mới chẻ được nhanh, điêu luyện và những chiếc nan đều tăm tắp. Sợi mây cũng “õng ẹo” không kém” phần cây tre, cây trúc. Chỉ cần sấy mà nhiều khói quá, mây sẽ bị đỏ, mà ít khói quá mây cũng bị mốc đen, phải làm sao vừa đủ độ thì mây mới đẹp. Khi phơi, gặp mưa thì sợi mây mất vẻ đẹp, mà nắng gắt thì sợi mây mất vẻ tươi. Sợi mây khi chưa khô tới thì nước da bị úa, mà khô kiệt quá thì nước da mất vẻ óng mềm. Người dân Yên Kiên dường thuộc được “tính nết” của từng sợi mây, sợi tre, sợi giang. Họ dùng mây, tre, giang một cách nhuẫn nhuyễn, quen thuộc, nhìn sợi mây, sợi giang, họ có thể định hình được có thể dùng chúng để làm gì, làm như thế nào.
Nghề mây tre giang cũng như vẽ tranh hay tạc tượng, sẽ được coi là thành công khi sản phẩm tạo ra phải có hồn. Hồn của sản phẩm mỹ nghệ chính là khi cầm lên một chiếc bình cắm hoa, người ta có thể hình dung cắm hoa gì, màu sắc như thế nào, làm thế nào cho đẹp. Hay một bộ bàn ghế, chỉ cần nhìn thôi, có thể biết nó được kê trong không gian nào, phù hợp với ngôi nhà nào. Nếu như các hoạ sỹ vẽ tranh được dùng tới 7 màu cơ bản để thể hiện tác phẩm thì với nghệ nhân đan mây trước đây, chỉ có thể dùng 2 màu đen, trắng. Màu đen là màu của cật giang được nhuộm từ nước quả bàng, còn màu trắng là màu trắng ngà tự nhiên của dây mây. Với 2 màu ấy, nghệ nhân phải nghiên cứu, tính toán, đan lát làm sao cho toát lên cái hồn của tác phẩm. Những năm gần đây, các nghệ nhân có sự sáng tạo về màu sắc cho các nan mây tre giang, nên sản phẩm có sự thay đổi về mẫu mã, hình dáng bắt mắt hơn, phối kết hợp được nhiều sắc màu trên một sản phẩm.
Tuy nhiên, hiện nay làng nghề mây tre giang thôn Yên Kiện đang đứng trước nhiều thách thức, đặc biệt sau hơn 2 năm đại dịch COVID-19, nhiều cơ sở sản xuất mây tre đan của làng nghề đã gặp phải những khó khăn chung trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Theo ông Nguyễn Đắc Thảo, chủ tịch Hội nông dân xã Đông Phương Yên thì 6 tháng cuối năm, do ảnh hưởng của tình hình kinh tế của các nước châu Âu, đơn hàng đã sụt giảm nhiều so với trước đây.
Nguyên liệu đầu vào phục vụ cho làng nghề hiện nay chủ yếu là tự phát, tự tìm, thậm chí sử dụng cả nguồn nguyên liệu trôi nổi. Vấn đề quy hoạch xây dựng vùng nguyên liệu nếu không có người nhạc trưởng đứng đầu chỉ đạo thì vùng nguyên liệu khó thành hiện thực. Tâm lý người dân tại các làng nghề thường ngại tập trung vào nơi quy hoạch, khó bỏ thói quen sản xuất tại gia. Điều này rất cần một chính sách chỉ đạo quy hoạch đồng thuận từ cấp Nhà nước, đến các cấp chính quyền huyện, xã và làng nghề để bảo vệ môi trường, an toàn cho người sản thợ sản xuất.
Nhà nước cũng cần tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mây tre đan tiếp cận các nguồn vốn tín dụng, ngân hàng, hỗ trợ doanh nghiệp phát triển thị trường, xúc tiến thương mại tại các thị trường trọng điểm; Hỗ trợ tài chính, thiết bị, các thông tin liên quan đến thị trường, sản phẩm mây tre, thủ công mỹ nghệ trên thế giới… Tạo sức mạnh liên kết giữa 3 nhà: Nhà nước - Nhà Doanh nghiệp - Nhà Nông, để đưa vị thế xuất khẩu mây, tre đan Việt Nam lên một tầm cao mới. Góp phần gìn giữ tôn vinh những giá trị truyền thống của làng nghề, tạo việc làm cho phần lớn những người nông dân làm nông nghiệp ở nông thôn. Đó cũng chính là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta đang quan tâm hiện nay.
Cụ thể UBND Thành phố Hà Nội đã chỉ đạo các Sở, ban ngành tăng cường công tác truyền nghề, hỗ trợ quản trị và khởi sự doanh nghiệp cho các sơ sở sản xuất làng nghề. Đồng thời tạo kiều kiện xây dựng thương hiệu, gắn với đẩy mạnh quảng bá và xúc tiến thương mại, để sản phẩm của các làng nghề, trong đó có làng nghề mây tre giang thôn Yên Kiện ngày một vươn xa. Thông qua Quyết định số 4073/QĐ-UBND ngày 27/10/2022 của Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội, làng nghề mây tre giang thôn Yên Kiện đã được đưa vào danh sách các làng nghề được hỗ trợ thực hiện xây dựng thương hiệu và xác lập quyền sở hữu nhãn hiệu tập thể. Trong đó, Hội nông dân xã Đông Phương Yên – là chủ sở hữu nhãn hiệu tập thể “Làng nghề mây tre giang thôn Yên Kiện”, dưới sự quản lý của Chi cục Nông thôn Hà Nội - Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội. Cùng với đó, Công ty TNHH Nghiên cứu và Đầu tư S&D được chọn là đơn vị thực hiện nội dung: Hỗ trợ xây dựng thương hiệu và xác lập quyền sở hữu nhãn hiệu tập thể “Làng nghề mây tre giang thôn Yên Kiện” xã Đông Phương Yên, huyện Chương Mỹ, Thành phố Hà Nội.
Hy vọng với sự nỗ lực của người dân, sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, thời gian sắp tới, làng nghề mây tre giang thôn Yên Kiện sẽ có có những yếu tố đầy và đủ, khắc phục những khó khăn trước mắt về nguyên liệu, thị trường tiêu thụ, để có những bước tiến mới vững chắc hơn, tiến xa hơn trong trường quốc tế.
Bài và ảnh Thanh Hoa
Tin liên quan
Tin mới hơn
Làng nghề miến dong Côn Minh: Giữ gìn và phát huy thương hiệu
09:32 | 29/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Về An Giang thăm làng nghề tranh vẽ kiếng
09:29 | 29/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Long An: Bình Hòa Bắc đón nhận danh hiệu xã đạt chuẩn nông thôn mới năm 2023
14:48 | 28/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Công nhận nghề đan võng ngô đồng Cù Lao Chàm là Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia
14:50 | 27/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề đan võng ngô đồng
14:46 | 27/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bảo tồn nghề in mộc bản hàng trăm năm tuổi
10:26 | 27/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Long An: Mai vàng Tân Tây - khởi sắc làng nghề
10:25 | 27/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Chuyện giữ nghề nơi “xứ mây” Phú Vinh
08:40 | 26/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề dệt thổ cẩm của Người Pà Thẻn ở Tuyên Quang
08:05 | 26/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng làm heo đất ở Lái Thiêu
12:09 | 25/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bảo tồn và phát triển làng nghề - nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống gắn với du lịch, góp phần phát triển kinh tế xã hội Thành phố Hải Phòng
15:20 | 22/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề mây tre đan Tăng Tiến ngày càng phát triển
10:13 | 22/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghêu Trà Vinh - Cơ hội để phát triển
10:13 | 22/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Vễ Vĩnh Châu ghé thăm làng nghề bánh phồng tôm 70 năm tuổi
09:30 | 21/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Kỳ quan di sản “ Làng nghề - Một thoáng Việt Nam”
09:30 | 21/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề Bàu Đá: giữ lửa “ đệ nhất danh tửu”
09:27 | 21/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề dệt đũi ở Nam Cao
09:25 | 21/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tinh hoa trong từng đường kim, mũi chỉ
09:57 | 20/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nhiều di sản văn hóa, nghề thủ công truyền thống được ghi danh
09:56 | 20/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Thuận: Phát huy tiềm năng ngành nghề nông thôn
10:26 | 18/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề áo dài Trạch Xá nghìn năm tuổi
10:24 | 18/03/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Hội nghị quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ năm 2024
14:08 Tin tức
Chợ Mới đánh giá, phân hạng 6 sản phẩm OCOP huyện Chợ Mới
10:30 OCOP
Làng nghề miến dong Côn Minh: Giữ gìn và phát huy thương hiệu
09:32 Làng nghề, nghệ nhân
Về An Giang thăm làng nghề tranh vẽ kiếng
09:29 Làng nghề, nghệ nhân
Long An: Bình Hòa Bắc đón nhận danh hiệu xã đạt chuẩn nông thôn mới năm 2023
14:48 Làng nghề, nghệ nhân