Làng nghề bánh tráng Trảng Bàng – Nét đẹp văn hóa ẩm thực Nam Bộ

Làng nghề bánh tráng Trảng Bàng tọa lạc tại trục đường quốc lộ 22, thuộc khu phố Lộc Du, thị trấn Trảng Bàng. Nơi đây cách thành phố Tây Ninh khoảng 40 km. Từ bao đời nay, làng nghề đã lưu truyền qua nhiều thế hệ và trở thành một nét đẹp truyền thống đặc trưng của tỉnh Tây Ninh. Mỗi độ giáp Tết, các lò làm bánh tráng thường đỏ lửa suốt đêm để kịp đáp ứng nhu cầu thị trường. Sau Tết, sự tấp nập, nhộn nhịp của làng nghề vẫn không hề giảm. Theo lời của những người thợ cao tuổi, nghề làm bánh tráng được người dân đất Trảng Bàng thừa hưởng từ thời cha ông tại vùng Ngũ Quảng, Bình Định đi khai hoang, lập ấp ở Tây Ninh vào khoảng thế kỷ XVIII. Thuở đầu, làng nghề chỉ làm ra bánh tráng nướng và bánh tráng nhúng, dần về sau thì sáng tạo thêm nhiều loại khác mà đặc biệt nhất chính là bánh tráng phơi sương. Vùng đất Trảng Bàng ngày nắng, đêm sương cùng kỹ thuật làm bánh được lưu truyền từ đời này qua đời khác đã hình thành nên một làng nghề truyền thống độc đáo nức tiếng xa gần.
Dưới những đôi bàn tay thoăn thoắt của người thợ, hàng trăm chiếc bánh tráng phơi sương đều đặn ra đời mỗi ngày. Người thợ làm bánh cho biết, khâu quan trọng nhất để có chiếc bánh tráng chất lượng là lựa chọn loại gạo hảo hạng. Gạo vo sạch, ngâm kỹ, cứ khoảng 5 kg gạo lại cho vào một chén muối và thay nước liên tục suốt hai ngày rồi mới xay nhuyễn. Để bánh tráng mềm, dẻo dai và vị đậm đà hơn thì người thợ sẽ thêm một ít muối vào lúc pha bột. Đến giai đoạn tráng bánh, người nghệ nhân phải thật khéo tay để bánh lan ra thật đều và không bị rách. Bánh tráng phơi sương Trảng Bàng được tráng hai lớp bột khít lên nhau chứ không phải một như những loại bánh thông thường. Khi bánh chín tới, vớt ra một chiếc vỉ tre rồi đem phơi dưới nắng nhẹ trong vòng 30 phút đến 1 tiếng tùy theo thời tiết. Chờ bánh tráng vừa khô và hơi bong lên thì người thợ gỡ ra rồi đem nướng qua lửa.
Nếu khâu chọn lựa nguyên liệu và tráng bánh tạo thành vị ngon thì công đoạn nướng cũng như phơi sương là điểm làm nên sự khác biệt của bánh tráng Trảng Bàng. Lò nướng bánh tráng được làm khá đơn giản, chỉ gồm một cái nồi dày tròn đặt nghiêng. Than dùng để nướng là vỏ đậu phộng để lửa không quá nóng, giúp bánh chín đều hơn. Người thợ nướng bánh một cách tỉ mỉ và nhanh nhẹn, liên tục lật trở qua lại để bánh nở bung đều và phải canh sao cho bánh vừa chín, hai lớp bột không bị bong tróc. Bánh tráng nướng xong sẽ mang đi phơi sương từ khoảng 9-10 giờ đêm hoặc 2-3 giờ sáng. Khi hơi sương làm bánh vừa đủ độ mềm dẻo thì xếp lại, cho vào túi và cột chặt để tránh không khí lọt vào khiến bánh bị chai cứng. Điều khó nhọc nhất của nghề làm bánh tráng là người thợ phải ngồi hàng giờ bên lò lửa đỏ rực, mỗi ngày đều thức khuya, dậy sớm để lấy đủ sương giúp bánh đạt chất lượng. Chính vì lẽ đó nên mỗi chiếc bánh tráng phơi sương hội tụ bên trong tất cả tinh hoa đất trời và công sức người thợ, làm nên món đặc sản Tây Ninh trứ danh.
Chiếc bánh tráng phơi sương không chỉ đơn thuần là một món ăn mà còn là di sản được tạo thành từ sự chăm chỉ, tài hoa của con người đất Tây Ninh. Tuy nhiên, giống như nhiều làng nghề truyền thống khác đến hiện tại chỉ còn vài chục hộ gắn bó với nghề. Những người thợ chia sẻ, thu nhập của nghề này không cao và quá trình chế biến thủ công mất rất nhiều thời gian nên dù đặc sản này được đông đảo người tiêu dùng ưa chuộng thì làng nghề gặp rất nhiều khó khăn để duy trì. Trong những buổi hội nghị, tọa đàm bàn luận về vấn đề phát triển du lịch tỉnh Tây Ninh gần đây, lãnh đạo chính quyền cũng như nhiều doanh nghiệp ở địa phương đều mong muốn đưa làng nghề bánh tráng Trảng Bàng đến gần hơn với mọi người. 
Từ năm 2016-2022, tỉnh Tây Ninh đã tổ chức các đợt Lễ hội Văn hóa – Du lịch Nghề làm bánh tráng phơi sương Trảng Bàng để thế hệ trẻ có cơ hội hiểu hơn về làng nghề truyền thống này. Lễ hội Nghề làm bánh tráng phơi sương Trảng Bàng năm 2022 tổ chức tại sân vận động Trảng Bàng từ ngày 10 đến ngày 18/12 nhằm tôn vinh những người thợ đã giữ gìn nghề suốt hàng trăm năm qua. Tham gia Lễ hội du khách còn có thể tự tay tráng, nướng và thưởng thức bánh. Bên cạnh đó, Lễ hội cũng nằm trong nỗ lực tạo cơ hội cho nghề làm bánh tráng phơi sương Trảng Bàng từng bước trở thành thương hiệu quốc gia và đặc sản tiếp cận thị trường ẩm thực quốc tế.
Với sự hình thành, phát triển hơn một thế kỷ cùng nhiều nỗ lực gìn giữ, quảng bá, làng nghề bánh tráng Trảng Bàng được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia năm 2016. Làng nghề đại diện cho nét đẹp văn hóa vùng đất Nam Bộ. Dù còn nhiều khó khăn nhưng mỗi người thợ đều hết lòng gìn giữ và nỗ lực phát triển làng nghề truyền thống.