Về làng nghề vào một buổi chiều tháng 2, tìm gặp và lắng nghe câu chuyện từ anh Tiến chúng tôi dần hiểu thêm về một làng nghề có bề dày truyền thống. Nghề thổi thủy tinh từ những năm 1960 đã được coi là nghề chính của toàn bộ người dân trong xã Thống Nhất. Thời kỳ ấy, nơi đây còn được gọi với cái tên là “làng ống tiêm”, và làng Giáp Long là nơi phát triển nhất, tập trung những người thợ có tay nghề cao có khả năng tạo ra những sản phẩm cầu kỳ, phức tạp từ thủy tinh. Các sản phẩm được tạo ra với kiểu dáng đa dạng, chất lượng tốt mà giá rẻ nên rất được ưa chuộng, nhờ có nghề thổi thủy tinh mà đời sống kinh tế của bà con trong xã được ổn định và phát triển.

Trước những năm 90, nghề ống tiêm được người dân trong xã tập trung duy trì và thực hiện sôi động nhất, được một số hộ gia đình và chủ xưởng sản xuất mang đến các tỉnh thành khác, đến nay nghề này vẫn còn tồn tại nhưng không còn lớn như xưa.

Anh Tiến trong xưởng thổi thủy tinh nhiệt độ cao.

Những người thợ làm nghề thổi thủy tinh truyền thống nơi đây đã cho ra đời rất nhiều những sản phẩm thủy tinh đa dạng khác nhau: từ những vật dụng thông thường như bóng đèn, chai lọ,.. đến những sản phẩm tỉ mỉ và kỳ công hơn như các vật trang trí phục vụ nhu cầu người tiêu dùng. Mỗi sản phẩm được làm ra là kết tinh của mồ hôi, công sức của những người thợ, công việc này đòi hỏi sự tập trung cao độ, khéo léo, tỉ mỉ, kiên nhẫn, chịu được môi trường nhiệt độ cao mới có thể tạo ra được những sản phẩm chất lượng.

Cùng với sự phát triển của xã hội, một số cơ sở sản xuất tại xã Thống Nhất đã chuyển đổi từ thổi thủy tinh thủ công sang sản xuất bằng những chiếc máy có khả năng thay thế người thợ làm tất cả các công đoạn. Tuy nhiên, máy móc chỉ tạo ra được những sản phẩm đơn giản, còn những sản phẩm cần đến sự cầu kỳ, kỹ thuật, tỉ mỉ thì vẫn được tạo ra từ những bàn tay, qua hơi thở của người thợ thổi thủy tinh lành nghề. Vì vậy nơi đây vẫn có những người thợ ngày ngày gắn bó với nghề. Với mong muốn lưu giữ được một phương thức sản xuất truyền thống lâu đời của quê hương và những nét đặc trưng của một làng nghề truyền thống.

Các sản phẩm do anh Tiến tạo ra có sự cầu kì và tinh xảo

Mỗi sản phẩm thủy tinh được tạo ra chứa trong đó rất nhiều công sức, sự tỉ mỉ, tập trung, kiên nhẫn, khéo léo của những người thợ. Những chiếc đèn khò được thắp tới nhiệt độ nhất định để nung chảy thủy tinh, sau đó người thợ lấy hơi thổi thật nhanh và liên tục, tiếp đó người thợ một tay dùng que kẹp, một tay lăn đều, cùng với những động tác như vặn , xoắn, kéo... để tạo hình dáng cho thủy tinh phù hợp với sản phẩm mong muốn. Thổi thủy tinh là một công đoạn cực kỳ quan trọng trong quá trình tạo ra sản phẩm, đòi hỏi người thợ phải có kỹ thuật khéo léo, sức khỏe tốt, biết cách lấy hơi, giữ hơi thở được đều, liên tục để sản phẩm tạo ra không bị méo mó.

Công việc thổi thủy tinh đòi hỏi sự khéo léo và tỉ mỉ cao

Xã hội ngày càng phát triển, nghề thổi thủy tinh nơi đây cũng có nhiều thay đổi, bên cạnh việc hàng hóa từ bên ngoài ùa vào thị trường trong nước, sự thay đổi trong phương thức sản xuất cũng dần xuất hiện khi hầu hết các hộ trong xã chuyển sang sản xuất bằng máy, thay thế người thợ làm tất cả các công đoạn. Những chiếc máy tạo ra những sản phẩm hàng loạt, khối lượng lớn hơn rất nhiều so với phương thức sản xuất truyền thống, tuy nhiên máy móc chỉ có thể tạo ra những sản phẩm đơn giản, còn những sản phẩm cầu kỳ, tinh xảo vẫn cần đến sự khéo léo từ những người thợ với phương thức sản xuất thổi thủy tinh truyền thống.

Theo chia sẻ của anh Tiến, thì gia đình anh hiện nay là một trong số 5 hộ dân trong làng còn gắn bó với phương thức sản xuất thổi thủy tinh truyền thống. Từ đôi bàn tay, hơi thở và sự kiên nhẫn, tỉ mỉ của mình, những người thợ thổi thủy tinh có thể tạo ra rất nhiều sản phẩm đa dạng, phong phú, chất lượngmà máy móc không thể thay thế. Chính vì vậy, dù có sự tham gia của máy móc vào công việc sản xuất thì bên cạnh đó vẫn có những người thợ gắn bó với nghề, ngày ngày tạo ra những sản phẩm thủy tinh bằng phương thức truyền thống mà họ đã quen thuộc bao năm qua, mặc cho bao sự vất vả của nghề cũng như những vấn đề như đầu ra hạn chế, lợi nhuận không đáng kể so với công sức bỏ ra.

Bao năm gắn bó với nghề, tình cảm và tâm huyết được những người thợ đặt trong từng sản phẩm, với mong muốn lưu giữ một giá trị văn hóa truyền thống lâu đời của quê hương đã giúp họ vượt qua khó khăn để tiếp tục công việc và giữ gìn những nét văn hóa ấy cho đến ngày hôm nay.

Thời gian trôi qua, cùng với sự thay đổi, phát triển và đi lên của xã hội, những giá trị văn hóa cũng dần thay đổi để bắt nhịp với cuộc sống và thị trường. Nhưng những căn bản và cốt lõi thì vẫn sẽ tiếp tục đi cùng năm tháng. Đâu đó vẫn có những người thợ như anh Tiến bền bỉ gắn bó với nghề, đem lòng nhiệt thành, tâm huyết đặt lên từng sản phẩm với mong muốn những giá trị truyền thống của quê hương sẽ luôn sống mãi, tiếp tục được kế thừa, phát triển, trân trọng và lưu giữ bởi những thế hệ sau, mang theo sự tự hào và tấm lòng của những người con đối với nét đẹp truyền thống, tinh thần của quê hương đi cùng năm tháng.

Bài và ảnh: Khánh Linh