Bài dự thi cuộc thi Làng nghề, nghệ nhân hội nhập và phát triển: Bánh giầy làng Mộ Chu Hạ và câu chuyện tình chàng Liêu – nàng Tiêu
Chuyện tình chàng Liêu – nàng Tiêu
Thủa xưa, khi Vua Hùng đã già, muốn tìm người tài trong số các con mình để truyền ngôi. Lang Liêu đã sáng tạo ra bánh chưng (tượng trưng cho Đất), bánh giầy (tượng trưng cho Trời) để dâng lên vua Hùng. Nhờ hai thứ bánh đó, ông được vua cha truyền ngôi Hùng Vương thứ VII. Dưới thời vị vua Lang Liêu (Hùng Chiêu Vương) trị vì xã tắc thái bình, dân yên ấm no đủ. Vị vua “bánh chưng, bánh giầy” còn có một câu chuyện tình với nàng tiên Ngọc Tiêu đầy quyền uy, sắc đẹp.
Đình làng Mộ Chu Hạ cứ ngày 10/1 (AL) và ngày 10/3 (AL) lại tổ chức giã bánh giầy cúng tiến Vua.
Chuyện kể rằng, thời vua Hùng Chiêu Vương lúc này xã tắc yên vui, cảnh trời mát mẻ, vạn vật tươi màu, sắc xuân đẹp đẽ. Vua nghe nói núi Tam Ðảo có nhiều nàng tiên tụhội. Vua bèn khởi hành du ngoạn phong cảnh. Xe loan tới nơi, Vua thấy núi non như gấm vóc, lâu đài thiên tầm trùng điệp, khe biếc ngòi xanh, sóng nước nhè nhẹ nối nhau, cảnh trí phong quang, có hoa ngào ngạt, đầu núi lô nhô, có bạch long giáng khí, xưa lập chùa gọi là Tây Thiên. Vua liền cho dựng đàn, soạn lễ chay, cùng quần thần cúng tế. Qua bảy ngày bảy đêm, nam nữ bốn phương tập hợp cùng vui vẻ đến đây chiêm ngưỡng, chim trong rừng đến nghe kinh, ngắm cá dưới nước. Khấn lạy trời đất, nhưng sau 3 ngày Vua chưa gặp được thần tiên, rồi một đêm Vua chiêm bao thấy thần linh mách bảo rằng: Trên núi có nàng tiên/ Chưa gặp chớ buồn phiền/ Phía Ðông có người đợi/ Ðón thiếp về làm phi*.
Bấy giờ trên núi Tam Ðảo có một người con gái ít tuổi, khỏe mạnh, che thân bằng vỏ cây, làm lều ở trên cây, đi lại truyền nhảy nhanh như con sóc, nhẹ như vượn, nhặt đá ném thú rừng và chim muông mà sống. Lúc đó giặc Ân sang cướp nước ta, thế giặc rất mạnh. Vua Hùng thứ 6 cho sứ đi các trang động trong nước cầu người ra dẹp giặc. Người con gái xuống núi về chầu vua, xin được đi đánh giặc. Ra trận chỉ lấy đá mà ném, giết được nhiều giặc, đánh với giặc nhiều trận ở ngay cửa ngõ thành Phong Châu, ngã ba Bạch Hạc. Khi tan giặc, người con gái lại trở về núi.
Năm thanh niên làng vung chày giáng xuống cối những cái chắc nịch
Mãi tới khi mặt trời đứng bóng, chợt thấy một người con gái từ xa đi đến, mình mặc vỏ cây, vai vác một con thú rừng máu rỏ đỏ tươi. Người con gái đặt con thú xuống chân và cất lời chúc mừng nhà vua. Vua nhìn ngắm thấy người con gái ấy mắt sáng long lanh, gương mặt tươi tắn đỏ hồng, vóc dáng xinh đẹp, khỏe mạnh, đúng là cô gái trước đã theo cha đánh giặc Ân. Vua rất đẹp lòng, đón về kinh đô cưới làm vợ. Cô gái núi Tam Ðảo ấy thường được gọi tên là Ngọc Tiêu. Hiện vẫn có đền thờ tại Tam Ðảo, bà được tôn phong làm Tam Ðảo Sơn trụ quốc mẫu Ðại vương Thái phu nhân**.
Sắc phong của Vua Lê Đại Hành
Chuyện kể rằng năm 981 vua Lê Đại Hành đánh đuổi quân Tống đã phá tan thủy quân giặc Tống xâm lược do Lưu Trừng cầm đầu ở sông Bạch Đằng, chém tướng Hầu Nhân Bảo ở Bình Lỗ (Sóc Sơn-Hà Nội), phá tan giặc ở Tây Kết (Hà Bắc), đuổi tướng Trần Khâm Tộ chạy dài, bắt sống hai tướng Triệu Phụng Huân và Quách Quân Biện về giam tại kinh đô Hoa Lư. Trong một lần truy bắt quân giặc Tống Vua Lê Đại Hành đi qua cánh đồng làng Mộ Chu Hạ, người dân đem cỏ cho ngựa của nhà Vua và quân lính ăn. Để thiết đãi quân lính của vua dân làng đã đem gạo nếp đồ xôi thay nhau giã bánh giầy phân phát cho mỗi người một cái. Cảm động tấm lòng của người dân Mộ Chu Hạ, sau khi dẹp yên quân Tống, Vua Lê Đại Hành đã ban Sắc phong cho bánh giầy của làng Mộ Chu Hạ. Từ đó, dân làng Mộ Chu Hạ luôn bảo nhau phải giữ gìn tục giã bánh giầy vào 10/1 âm lịch hàng năm để tưởng nhớ công ơn Vua, và ôn lại truyền thống lịch sử của làng.
Chỉ giã bánh để cúng tiến Vua
Thắp nén nhang cúi đầu vái lạy, ông Lê Đức Hạnh- Trưởng làng Mộ Chu Hạ, cũng vừa người quản lí, trông coi Đình làng bộch bạch: Hàng trăm năm qua dân làng vẫn giữ tục giã bánh giầy. Cứ đến dịp Giỗ Tổ Hùng Vương – Lễ hội đền Hùng người dân làng Mộ Chu Hạ lại bảo nhau, mỗi người 1 việc tề tựu đại Đình làng để chuẩn bị để tham gia hội thi giã bánh giầy tuyển chọn để cúng tiến các Vua Hùng. 5 thanh niên trai tráng khỏe mạnh được tuyển chọ kĩ kàng, ăn mặc chay sạch phải luyện tập kĩ trước khi tham gia hội thi.
Những chiếc bánh giầy được trang trí thêm hoa văn bằng giấy.
Gạo nếp phải là nếp cái hoa vàng, và phải được trồng trên đất làng. Mọi năm làng thường để ra một sào ruộng để cấy lúa nếp, người cấy lúa phải người con gái trinh tiết. Sau đó những người con gái này thu hoạch, đặc biệt chỉ dùng que, đóm để loại bỏ sạn, tạp chất. Dụng cụ giã bánh giầy là chày tre, cối đá. Chày tre phải tre không non, không già để khi giã bánh chày không toác, răm tre không dính vào bánh. Trong thời gian chờ cối đá, chày tre được trùm lớp vải đỏ để tránh tạp chất, tạp khí xâm nhập.
Tiếp theo, Chủ Từ Đình làng Mộ Chu Hạ thắp nhang kính báo Vua, Thành Hoàng làng, thần linh thổ địa xin phép làm lễ giã bánh giầy. 5 trai tráng hét lớn giơ chày tre vái lạy 4 phương cẩn cáo trước khi giã bánh.
Gạo nếp đồ xôi đạt đến độ chín được người con gái bê ra nhanh chóng đổ xuống cối đá, 5 thanh niên hò nhau giã. 4 người giã liên tục, người còn lại cầm chày xoay giữa cối mục đích để bột được đều. Khoảng 7 phút (có thể lâu hơn) người cầm chày giữa hét lớn rồi nhấc chày lên cao đem theo mẻ bánh trong cối đặt vào mâm người chờ sẵn. Người này này nhanh chóng lấy nạt giang xé nhỏ cắt bánh thành 5 phần, rồi chuyển cho người nặn. Theo người dân Mộ Chu Hạ một cối giã chỉ được 5 cái bánh giầy, bột khi lấy ra khỏi cối không được để lại bột. Một cối chỉ được 5 cái bánh mà cái nào cũng phải như nhau.
Ông Nguyễn Đắc Hạnh, trưởng thôn Mộ Chu Hạ, Trưởng ban di tích Đình Mộ Chu Hạ cho biết: Làng làm bánh giầy Mộ Chu Hạ được sắc phong của Vua Lê Đại Hành và rất nhiều các đạo khác. “Vừa rồi, Sắc phong của vua Lê Đại Hành có niên đại 1028 năm, làng vừa gửi lên Viện Hán nôm để dịch sang chữ quốc ngữ”.
Bài và ảnh: Phú Sỹ
Tin liên quan
Tin mới hơn
Bắc Ninh : Khánh thành Nhà trưng bày tranh dân gian Đông Hồ tư nhân đầu tiên
15:33 | 17/04/2024 Văn hóa - Xã hội
Gia Lai: Nỗ lực gìn giữ, bảo tồn nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người đồng bào
09:21 | 17/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Bình Định: Nghề chằm nón ngựa Phú Gia được vinh danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
22:54 | 16/04/2024 Tin tức
Bình Phước: Ngày hội Yến sào mở ra cơ hội phát triển bền vững
22:50 | 16/04/2024 OCOP
Hà Nội: Khai trương tuyến du lịch “Con đường di sản Nam Thăng Long - Hà Nội”
14:31 | 15/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Độc đáo làng nghề làm tương Mông Phụ
14:08 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Tin khác
Thăng trầm nghề đúc lư đồng An Hội ở thành phố hồ chí minh
10:20 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng Châm Khê - Nơi giữ hồn quan họ cổ
10:19 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nguồn gốc lịch sử về nghề sơn mài
09:44 | 12/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Niềm trăn trở của Nghệ nhân ưu tú Y Sim Ê ban
14:44 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nghề nuôi vẹm xanh
14:43 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Độc đáo "may nóng" ở phố cổ Hội An
14:42 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Khai mạc triển lãm “Chuyện Đình trong Phố” với câu chuyện nghề làm da giầy truyền thống
09:16 | 11/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Thanh Hoá: Đau đáu hồi sinh làng nghề nuôi tằm, ươm tơ dệt nhiễu
16:34 | 10/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Trải nghiệm làng nghề tăm hương Quảng Phú Cầu
11:56 | 09/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Phát triển làng nghề trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa trong bối cảnh mới
09:53 | 08/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Phát triển du lịch gắn với phát triển làng nghề tại điểm du lịch Dương Xá Gia Lâm, Hà Nội
09:52 | 08/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Làng nghề nước mắm Hơn hai trăm năm
09:51 | 08/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Thái Bình: Nghề thủ công truyền thống đa dạng
09:51 | 08/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Đưa sản phẩm làng nghề ra thị trường lớn
09:50 | 08/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Xây dựng thương hiệu "Vương quốc lát Càng Long" tỉnh Trà Vinh
15:26 | 04/04/2024 Làng nghề, nghệ nhân
Nhiều chương trình đặc sắc diễn ra tại lễ hội Khèn Mông lần thứ IX huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang
15:55 Tin tức
Bắc Ninh : Khánh thành Nhà trưng bày tranh dân gian Đông Hồ tư nhân đầu tiên
15:33 Văn hóa - Xã hội
Đoàn viên thanh niên tích cực làm sạch bờ biển Thạch Hà
15:06 Sức khỏe - Đời sống
Ấn tượng mùa thu hoạch nông sản tại Bangladesh
15:03 Văn hóa - Xã hội
Đặc sản miền quê trở thành những sản phẩm OCOP chất lượng
15:03 OCOP