Nhộn nhịp nghề làm nhang những ngày cuối năm

Làng nhang ngụ tại xã Lê Minh Xuân, huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh, được xem là làng nghề lâu đời nhất với thâm niên hơn 80 năm và là một trong những cơ sở sản xuất nhang lớn nhất khu vực Nam bộ. Năm 2014, làng nhang còn được vinh hạnh công nhận là làng nghề truyền thống, cũng từ đây công cuộc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các làng nghề được triển khai.

Trước kia, làng nhang là căn cứ Láng Le - Bàu Cò, đến sau năm 1975 trở thành khu kinh tế mới với nông trường trồng mía và thơm (dứa). Khi cư dân khắp nơi tụ về đã mang theo nghề làm nhang và dần dần lan tỏa thành một làng nghề độc đáo, hiếm có giữa Sài Gòn phồn hoa. Và cho đến hiện nay, người ta vẫn không xác định được làng nhang Lê Minh Xuân xuất hiện từ khi nào trong cuộc di dân ấy, chỉ biết nghề nhang do người Hoa di cư đến Việt Nam mang theo. Ban đầu, tập trung tại khu Chợ Lớn (quận 5, quận 6), sau đó để có không gian sản xuất, họ phải đi ra vùng ven thành phố, dọc theo kênh Xáng (thuộc huyện Bình Chánh ngày nay).

Nhang được phơi khô trước khi đóng gói

Nghề se nhang ở xã Lê Minh Xuân sản xuất quanh năm, nhưng náo nhiệt, tất bật nhất là những ngày giáp Tết Nguyên đán và các tháng âm lịch có ngày lễ lớn như rằm tháng Giêng, Rằm tháng 7. Bởi vào thời gian này nhu cầu sử dụng nhang của khách hàng tăng cao, người dân sẽ tranh thủ lúc nhiều nắng để gia tăng hiệu quả sản xuất. Đến thăm làng nhang những ngày cuối năm này, khắp làng đều được điểm tô hai sắc màu đỏ vàng tươi thắm của những hàng nhang đang phơi và len lỏi vào không khí lành lạnh ấy còn mang theo hương thơm thoang thoảng, dễ chịu của nhang thành phẩm.

Được biết, khi bước vào dịp cao điểm của làng nghề, các hộ làm nhang trong làng phải huy động tất cả các thành viên trong gia đình làm việc từ sáng đến tối mới kịp giao hàng. Trung bình mỗi ngày, các cơ sở nhang sản xuất được 3.000 – 4.000 thiên nhang (1000 cây/thiên). Cơ sở nhỏ hơn thì công suất khoảng từ 100 - 500 thiên, mỗi thiên có giá từ 30 - 40 nghìn đồng tùy loại.

Nhang của làng nghề Lê Minh Xuân có mùi thơm dễ chịu, tốc độ cháy chậm và không gây hại đến sức khỏe nên rất được khách hàng ưa chuộng. Để làm ra một nén nhang phải trải qua rất nhiều công đoạn. Đầu tiên, phải làm chân nhang, nhuộm đỏ một phần tăm rồi phơi dưới nắng gắt. Nếu bị ẩm, chân nhang sẽ mốc, không đạt yêu cầu. Tiếp đó là nghiền bột, trộn bột nhang, se nhang, phơi khô và đóng gói.

Người dân đang tiến hành đóng gói nhang thành phẩm

Trước kia, nguyên liệu làm nhang chủ yếu là mùn cưa nhuyễn trộn với nước nhớt từ vỏ cây bời lời (một loại cây rừng) để tạo độ dẻo, kết dính. Tùy vào công thức gia truyền của mỗi gia đình mà bột nhang có thể thêm hương liệu như trầm, quế để tạo hương thơm. Nhưng do xã hội ngày càng phát triển, nhiều loại máy móc đã được đưa vào các công đoạn sản xuất nhang như các loại máy trộn, máy ép, sấy, máy phóng nhang, máy lừa tăm… không chỉ giúp cây nhang đều, đẹp hơn mà còn giảm đáng kể sức lao động, tăng năng suất và cải thiện thu nhập cho người dân. Ngoài ra, để thuận tiện hơn, nguyên liệu làm nhang không phải chế biến mà có nơi cung cấp, bột nhang cũng không còn trộn dẻo nữa mà nhúng chân nhang đang ướt vào bột khô rồi đem lăn. Đặc biệt, công đoạn phơi nhang trên các vỉ tre, được xem là công đoạn khá “nhiêu khê” vì phải trông vào thời tiết. Nếu trời mưa mà không thu vào kịp, bột nhang sẽ bị rã, hư cả mẻ nhang, còn nếu nắng không to, nhang dễ bị xuống màu, nhợt nhạt và không bắt mắt.

Một mùa xuân nữa lại về, làng nghề nhang Lê Minh Xuân vẫn hăng say hoạt động, dù đã trải qua nhiều thăng trầm thì vẫn còn vẹn nguyên nét đẹp văn hóa của cha ông. Mỗi ngày, người dân làng nhang vẫn miệt mài se nên những cây nhang thơm, đưa ra thị trường hàng nghìn cây nhang thành phẩm, đem hương nhang tỏa ra rộng khắp những ngõ ngách từ nông thôn đến thành thị trên cả nước, góp phần vào việc giữ gìn những giá trị thiêng liêng trong tập tục văn hóa dân tộc Việt Nam.

Bài, ảnh: Di Khanh